Mikrobiota człowieka
Mikrobiota określa zbiorowisko mikroorganizmów zamieszkujących określoną przestrzeń. Mimo że mikrobiota bardzo często utożsamiana jest z bakteriami, warto mieć na uwadze, że w jej skład wchodzą też inne mikroorganizmy. Obejmują one różne gatunki grzybów, archeonów, protistów i wirusów. Jednak najliczniej reprezentowane i najlepiej poznane jest właśnie królestwo bakterii. Określenie, które również bardzo często pojawia się w literaturze, to „mikrobiom”. Mikrobiom jest stosowany zamiennie z mikrobiotą, jednak z genetycznego punktu widzenia oznacza on całość genomów danego zbiorowiska. Mikrobiota człowieka to zbiór wszystkich mikroorganizmów znajdujących się w ludzkich tkankach i płynach biologicznych. Ich rozmieszczenie umożliwia wyodrębnienie konkretnych zbiorowisk. Do najlepiej poznanych należą: mikrobiota przewodu pokarmowego, w tym szczególnie jelita grubego, a także skóry, układu oddechowego oraz moczowego. Cechują się one odmiennymi zbiorowiskami organizmów ze względu na panujące warunki, funkcje czy interakcje pomiędzy poszczególnymi mikroorganizmami.
POLECAMY
Funkcje mikrobioty człowieka
Ze względu na lokalizacje drobnoustroje mogą różnie wpływać na zdrowie oraz funkcjonowanie człowieka. Warto zaznaczyć, że bakteria pożyteczna w jednej lokalizacji może wywoływać dolegliwości w drugiej (np. bakteria Escherichia coli w jelicie grubym wspomaga rozkład pożywienia, a w układzie moczowym prowadzi do zakażenia). Mikrobiota jelita grubego jest uznawana za niezbędną do trawienia pokarmu, ale także prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Zaangażowana jest w przemiany białek, tłuszczów oraz węglowodanów. Dzięki zdolności fermentacji błonnika drobnoustroje dostarczają energii dla komórek jelit i wpływają na metabolizm. Biorą też udział w syntezie witamin z grupy B oraz K. Mikroorganizmy odgrywają też ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego, wspierając go w obronie przed patogenami. Co więcej, dzięki połączeniu na osi jelito-mózg mikrobiota jelitowa wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Warto wspomnieć, że układ pokarmowy jest również siedliskiem mikrobioty jamy ustnej, żołądka czy jelita cienkiego. Ich liczebność jest znacznie mniejsza, jednak stanowią dodatkowy etap w trawieniu pokarmu oraz ochronie przed patogenami. Mikrobiom skóry wspomaga funkcje ochronne i zapewnia jej równowagę. Enzymy wydzielane przez drobnoustroje skórne biorą udział w procesie złuszczania i odnowy warstwy rogowej naskórka. Co więcej, mikrobiota zapobiega inwazji i kolonizacji skóry przez patogeny oraz ogranicza wystąpienie stanów zapalnych. Choć jeszcze do niedawna uważano, że płuca są sterylne, to jednak drogi oddechowe mają swoją własną, wyjątkową mikrobiotę. Mikrobiom płuc odgrywa ważną rolę w regulacji odporności błon śluzowych i utrzymaniu równowagi pomiędzy odpowiedzią immunologiczną a stanem zapalnym. Mikrobiota układu moczowego wspiera zdrowie pęcherza moczowego dzięki utrzymaniu spójności nabłonka, ochrony przed infekcjami, przekazywaniu sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi i wspomaganiu funkcji układu odpornościowego.
Dysbioza
Kompozycja mikrobioty człowieka jest w stałym przepływie pod wpływem wielu czynników, takich jak wiek, zdrowie, stan fizjologiczny, dieta, styl życia, stosowane leki itp. Jest to całkowicie naturalny proces. Jednak w przypadku, gdy dochodzi do trwałego obniżenia różnorodności, liczebności oraz rozrostu gatunków patogennych, mówi się o dysbiozie. Jest to stan, który coraz częściej wiązany jest z wieloma chorobami czy dolegliwościami. Nie jest jednak do końca wyjaśnione, czy jest przyczyną czy skutkiem występujących chorób. Dysbioza jelitowa wiązana jest nie tylko z chorobami układu pokarmowego, ale też otyłością, cukrzycą typu II oraz chorobami neurodegeneracyjnymi. Zaburzenia kompozycji mikrobioty skóry łączone są z zapaleniem skóry, trądzikiem i łuszczycą. Istnieje też związek między zaburzoną mikrobiotą płuc a mukowiscydozą, astmą, grypą, a nawet zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. Nieprawidłowe działanie mikrobioty układu moczowego może zwiększać ryzyko infekcji dróg moczowych czy kamicy nerkowej.
Mikrobiota a świadomość społeczna
Patrząc na istotność mikrobioty, wydawać by się mogło, że jest to temat znany i szeroko omawiany społecznie. Niestety, jest zupełnie inaczej. Międzynarodowe Obserwatorium Mikrobioty, powstałe przy pomocy Biocodex Microbiota Institute oraz Ipsos, pokazało, iż jedynie 1 na 5 osób (z 6500 badanych) twierdzi, że dokładnie wie, co oznacza słowo „mikrobiota”. Określenie to łączone jest w świadomości respondentów przede wszystkim z jelitami, natomiast o mikrobiocie płuc wie tylko 13% ankietowanych. Co więcej, jedynie 28% badanych słyszało o dysbiozie jako braku równowagi mikrobioty. Tylko 1 na 2 osoby twierdzi, że zachowuje się w sposób wspomagający utrzymanie zrównoważonej mikrobioty, najczęściej jednak robiąc to „czasami” (42% badanych). Zatrważające, że jedynie 44% ankietowanych osób potwierdziło, że zostało poinformowane przez lekarza o sposobach dbania o mikrobiotę. Badanie potwierdziło, jak niewielka jest świadomość społeczna w tematyce mikrobioty człowieka. Świadomość ta jest niezbędna, ponieważ ma ona bezpośredni wpływ na nasz organizm. Wraz z kolejnymi badaniami odkrywającymi zawiłości wpływu drobnoustrojów na zdrowie człowieka świadomość ta staje się coraz bardziej cenna zarówno dla indywidualnych osób, jak i pracowników ochrony zdrowia.
