Czy zwierzęta się wstydzą? Trudno to rozstrzygnąć, gdyż wstydem nazywamy wiele różnych odczuć. Ilustruje to fragment tragedii Eurypidesa „Hekuba”, w którym opisana jest śmierć księżniczki trojańskiej Polikseny, najmłodszej córki króla Priama. Po zdobyciu Troi Grecy postanowili, że Poliksena ma zostać złożona w ofierze na grobie Achillesa. Księżniczka przyjęła wyrok ze spokojem. Poprosiła tylko o to, by mogła umrzeć wolna, gdyż pochodzi z rodu królewskiego i nie chce, aby po śmierci zaliczono ją w poczet niewolników. Grecy zgodzili się na jej prośbę. Wtedy Poliksena odsłoniła szyję i pierś i odważnie czekała na śmierć z rąk syna Achillesa, Neoptolemosa. Neoptolemos chwilę się wahał, targany konfliktem między litością dla pięknej i dzielnej księżniczki a obowiązkiem uczczenia tą ofiarą prochów poległego ojca. W końcu zadał Poliksenie śmiertelny cios w szyję. Upadając, córka Priama podgarnęła szaty, by nie odsłonić tego, co powinno być zakryte przed oczami mężczyzn.
W godzinie śmierci Poliksena chciała więc uniknąć wstydu. A raczej różnych jego rodzajów. Pragnęła umrzeć wolna, ponieważ obawiała się wstydu degradacji społecznej w życiu pozagrobowym, gdyby ją, królewską córkę, zaliczono w poczet niewolnic. Zadbała o to, by nawet w chwili śmierci nie złamać norm nakazujących zasłanianie intymnych części ciała. Być może też chciała do końca wyglądać pięknie.
Czy zwierzęta reagują wstydem na przegraną w walce o dominację? Czy przestrzegają norm współżycia społecznego, a łamiąc je, odczuwają wstyd i dyskomfort? Czy uprawiając seks, kryją się z nim wstydliwie? Czy wstydzą się swojego wyglądu?
Wiadomo, że przegrana w walce o dominację i utrata wysokiej pozycji społecznej zazwyczaj wywołuje u zwierząt silny, długotrwały i niszczący stres. Świadczy o tym fakt, że u tych, które przegrały walkę o dominację, i u osobników zajmujących niskie pozycje w hierarchii społecznej obserwujemy zazwyczaj podwyższony poziom kortykosteroidów, czyli hormonów produkowanych przez korę nadnerczy w stanie przewlekłego stresu. Z reguły obserwuje się też u nich obniżony poziom hormonów płciowych. Ten efekt logicznie wiąże się z faktem, że walka o dominację jest najczęściej równocześnie walką o bezpośredni dostęp do rozrodu. Tak zwany stres psychospołeczny, związany z pozycją osobnika podporz...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
