Człowiek to zwierzę społeczne – to powszechnie znane stwierdzenie powtarzamy tak często, że zazwyczaj nie zdajemy sobie sprawy z jego znaczenia. A tymczasem niesie ono ze sobą ważny przekaz: życie społeczne człowieka ma nie tylko kulturowe, ale również biologiczne korzenie. Badania biologicznych podstaw procesów i zjawisk społecznych są prowadzone w ramach wielu dyscyplin naukowych. Do najważniejszych z nich należy socjobiologia. Dyscyplina ta powstała w latach 70. ubiegłego stulecia z inicjatywy Edwarda O. Wilsona, znanego amerykańskiego przyrodnika. Klasyczna socjobiologia przyczyniła się do pogłębienia naszej wiedzy o biologicznych uwarunkowaniach zachowań społecznych zwierząt i ludzi. Kładła jednak nacisk przede wszystkim na funkcję i ewolucję tych zachowań, najczęściej nie wnikając w ich neurobiologiczne podłoże. W ostatnich latach, a zwłaszcza w ciągu ostatniej dekady, socjobiologia przeszła głęboką transformację. Można zaobserwować bardzo szybki rozwój badań mających na celu poznanie neurobiologicznych mechanizmów zachowań społecznych. Tymi zagadnieniami szczegółowo zajmuje się nowo powstała dyscyplina naukowa – neurosocjobiologia.
Neurosocjobiologia (socjoneurobiologia, social neuroscience) stawia sobie za cel analizę dwukierunkowych zależności pomiędzy układem nerwowym osobnika a jego środowiskiem społecznym. Interesuje ją zarówno neurobiologiczne podłoże procesów, zjawisk i więzi społecznych, jak i wpływ środowiska społecznego na wszelkie cechy składające się na fenotyp osobnika, w tym także na jego zachowanie. Można tu wymienić na przykład badania konsekwencji stresu psychospołecznego. Dowiedziono, że pod wpływem stresu zmienia się znacząco nie tylko stan hormonalny i zachowanie zwierzęcia, ale również funkcjonowanie jego układu odpornościowego, a nawet morfologia specyficznych neuronów w określonych częściach mózgu.
Przełomowe znaczenie dla socjobiologii miało zastosowanie w niej na szeroką skalę metod badawczych biologii molekularnej. Fascynujące wyniki uzyskano zwłaszcza dzięki zastosowaniu technik umożliwiających prześledzenie roli, jaką w sterowaniu zachowaniami społecznymi pełnią pojedyncze geny. Należy tu wymienić przede wszystkim badania z użyciem tzw. mutantów nokautowych, czyli osobników, u których unieczynnia się określony gen. Przykładem mogą być badania mysich mutantów nokautowych oxt-/-. U zwierząt tych wyeliminowano gen oxt odpowiedzialny za syntezę oksytocyny – hormonu peptydowego produkowanego przez tylny płat przysadki mózgowej i odgrywającego kluczową rolę w zapamiętywaniu przez samca zapachu samicy. Samce pozbawione genu oxt wykazują „społeczną amnezję”, to znaczy nie są w stanie zapamiętać zapachu samicy i podczas kolejnych spotkań obwąchują ją równie długo jak podczas pierwszego spotkania.
Dzięki zastosowaniu specjalnych nośników wirusowych można też przenieść określony gen do wybranej struktury mózgu osobnika należącego do tego samego lub do innego gatunku. Zastosowanie tej met...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
