DOROTA KRZEMIONKA: – Bywa Pan agresywny?
ADAM FRĄCZEK: – Niewątpliwie. Zdarza się, że mało grzecznie, a nawet z irytacją potraktuję kogoś… Tak się dzieje zwłaszcza wtedy, gdy spotykam się z niezrozumieniem tego, do czego jestem przekonany, a rozmówca całkowicie ignoruje – w mojej ocenie – argumentację. Także wtedy, gdy doznaję tego, co określamy jako odrzucenie emocjonalne: gdy pozostaję z kimś w bliskim, choć niekoniecznie intymnym, związku i nastawiam się we własnym mniemaniu na dobre i wzajemnie życzliwe odnoszenie się lub wsparcie, a spotykam się z obojętnością czy nawet niechęcią. Przypomina to modelową sytuację i reakcję małego dziecka, które bardzo chce usiąść tacie na kolanach, a ojciec je odgania, mówiąc, że bardzo jest zajęty, zmęczony, potrzebuje świętego spokoju… W takich okolicznościach pojawia się smutek i przygnębienie bądź irytacja, złość, gniew, a zazwyczaj i jedno, i drugie. Dorastając, powinniśmy uczyć się jednak, jak dawać sobie radę z takim okolicznościami bez załamań lub wybuchów niekontrolowanej wściekłości.
Czym jest agresja?
– Jest to specyficzne zachowanie się jednej osoby lub grupy ludzi wobec innych osób. Takie, które jest podjęte intencjonalnie i prowadzi do negatywnych konsekwencji dla ofiary, powoduje jej ból, cierpienie, utratę cenionych wartości. Indywidualne zachowania agresywne przyjmują trzy podstawowe formy, mianowicie czynności: po pierwsze fizycznych – na przykład uderzenie, pobicie, werbalnych – na przykład zwymyślanie, obrażanie słowne, oraz relacyjnych, inaczej pośrednich – takich jak plotkowanie albo manipulacje poprzez działania innych.
Czy różnimy się w poziomie agresji?
– To jedno z zagadnień podejmowanych we współczes[-]nej psychologii społecznej i psychologii osobowości. W tym nurcie badań chodzi o systematyczne i trafne identyfikowanie różnych form zachowań agresywnych, ustalanie ich natężenia i zróżnicowania zależnego od ludzi i okoliczności, wreszcie ukazanie czynników skorelowanych z pojawianiem się agresji. W istocie są to badania o charakterze opisowym. Dokumentują one na przykład, że we wczesnym wieku chłopcy bardziej niż dziewczynki „wojują” fizycznie, a agresja werbalna chłopców i dziewcząt w zasadzie utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Wyraziste różnice odnoszą się do tak zwanej agresji relacyjnej, polegającej na przykład na przekazywaniu nieprawdziwych negatywnych informacji czy szkodliwych plotek lub złośliwym izolowaniu kogoś w grupie. Tego rodzaju agresywne czynności częściej odnotowuje się u dziewcząt.
Drugi obszar badań dotyczących agresji interpersonalnej jest zorientowany głównie na wyjaśnienie intra[-]psychicznych mechanizmów zachowań agresywnych. Chodzi w tym przypadku o ustalenie, jakie procesy i własności psychiczne są aktywne, gdy uruchamiane i realizowane jest zachowanie agresywne. Punktem wyjścia jest tutaj prosta refleksja: tak samo wyglądające na zewnątrz manifestacje agresywne, na przykład uderzenie kogoś albo ironizowanie, może być sterowane albo doraźnym stanem złości, albo przekonaniem,
że jest to adekwatny sposób, by kogoś ukarać lub mieć satysfakcję. Owe procesy, stany, własności psychiczne, leżące u podstaw konkretnego zachowania agresywnego, określane są jako „gotowość do agresji”.
I skąd ta gotowość?
– Moim zdaniem można zidentyfikować trzy różne, odmienne formy gotowości do agresji. Są to: gotowość emocjonalno-impulsywna, gotowość nawykowo-poznawcza oraz gotowość osobowościowo-immanentna.
Gotowość emocjonalno-impulsywna... Rozumiem, że chodzi o skłonność do działania pod wpływem złości, wściekłości.
– Tak, gotowość e...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
