Endometrioza - czym jest i dlaczego ma znaczenie dla zdrowia psychicznego?

Endometrioza to przewlekła choroba ginekologiczna, która dotyka około 6-10% kobiet na świecie. Pomimo częstego występowania oraz szerokich badań, wciąż jest mało znana i zdecydowanie zbyt rzadko diagnozowana. Endometrioza powoduje nie tylko duży ból fizyczny, ale także znacząco wpływa na zdrowie psychiczne oraz na jakość i satysfakcję życia kobiet.

W artykule wyjaśniamy, czym jest endometrioza, jakie powoduje objawy oraz w jaki sposób ta choroba wpływa na codzienne funkcjonowanie fizyczne i psychiczne kobiet. Odpowiadamy również na pytanie, w jaki sposób pomocne może być skorzystanie ze wsparcia psychologicznego w radzeniu sobie z trudnościami będącymi konsekwencjami endometriozy.

Czym jest endometrioza i jaki ma wpływ na codzienne funkcjonowanie?

Endometrioza polega na rozproszeniu się fragmentów błony śluzowej macicy (endometrium) poza jej jamę. Może umieszczać się na jajnikach, jajowodach, otrzewnej, a nawet w innych narządach, takich jak jelita, przepona czy pęcherz moczowy. Fragmenty endometrium poza jamą macicy stanowią przewlekłe stany zapalne, które wywołują ból. Dodatkowo endometrium może nieprawidłowo osadzać się także w samej jamie macicy, powodując siostrzaną chorobę endometriozy - adenomiozę, która dodatkowo nasila dolegliwości bólowe.

Podstawowymi objawami endometriozy są:
 

• Bolesne miesiączkowanie - kobiety chorujące na endometriozę często doświadczają silnego bólu w trakcie miesiączki, który często jest oporny na leki przeciwbólowe.
• Bolesne współżycie - patologiczne zmiany związane z umieszczeniem fragmentów endometrium poza jamą macicy często powodują ból w trakcie stosunku seksualnego, co prowadzi do obniżenia satysfakcji z życia intymnego.
• Niepłodność - endometrioza może prowadzić do trudności z zajściem w ciążę i jej utrzymaniem.

Dodatkowo endometrioza może powodować:

• Przewlekły ból – niektóre kobiety odczuwają ból nie tylko podczas miesiączki, ale także przez cały cykl.
• Zmęczenie i osłabienie – częste dolegliwości bólowe prowadzą do wyczerpania fizycznego, a przewlekły stan zapalny skutkuje obniżeniem odporności.
• Problemy trawienne – endometrioza nierzadko przyczynia się do powstania nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takich jak wzdęcia, zaparcia, biegunki oraz objawy przypominające zespół jelita drażliwego (IBS).
• Ograniczenie aktywności zawodowej i społecznej – ból i zmęczenie sprawiają, że wiele kobiet jest zmuszonych do ograniczenia swojego życia zawodowego i towarzyskiego.

Przyczyny endometriozy wciąż nie są w pełni poznane. Naukowcy wskazują na czynniki genetyczne, hormonalne oraz zaburzenia układu odpornościowego jako możliwe mechanizmy powstawania choroby.

Endometrioza jest trudna do zdiagnozowania. Niestety, od pojawienia się pierwszych objawów do postawienia diagnozy mija średnio od 7 do 10 lat. Skutkuje to przedłużeniem cierpienia kobiet, związanego z niepewnością i dyskomfortem spowodowanym brakiem odpowiedniego leczenia medycznego Wciąż powszechny jest mit mówiący o tym, że „miesiączka powinna być bolesna” , który sprawia, że kobiety często nie szukają pomocy.

Jak endometrioza wpływa na zdrowie psychiczne?

Życie z przewlekłą chorobą, która powoduje nieustanny ból, ma ogromny wpływ na dobrostan psychiczny kobiety. Objawy endometriozy ingerują we wszystkie sfery życia kobiet, często uniemożliwiając zaspokojenie potrzeb emocjonalnych i społecznych. Badania

wskazują, że kobiety cierpiące z powodu endometriozy znacznie częściej chorują na depresję i zaburzenia lękowe.

Poniżej przedstawiamy aspekty dobrostanu psychicznego, w których endometrioza może powodować negatywne skutki.

• Nastrój – uczucie bezradności wobec bólu oraz smutku związanego ze stratami (utrata zdrowia, obrazu własnego ciała, sprawnej kondycji fizycznej, niezależności, macierzyństwa) mogą wpływać na obniżenie nastroju. Badania wskazują, że 16,7% pacjentek chorujących na endometriozę zgłasza objawy depresji ciężkiej, a 31,3% boryka się z objawami depresji łagodnej.
• Lęk – obawa przed przyszłością, niepewność dotycząca przebiegu choroby oraz jej wpływu na życie osobiste i zawodowe mogą wywoływać chroniczny lęk. Łagodne objawy lękowe występują u 30,7% kobiet z endometriozą, a u 10,7% diagnozuje się poważne zaburzenia lękowe.
• Samoocena – kobiety z endometriozą często czują się mniej atrakcyjne fizycznie. Trudności z zajściem w ciążę i konieczność ograniczenia życia społecznego w związku z dolegliwości dodatkowo obniżają samoocenę.
• Izolacja społeczna – przewlekły ból i zmęczenie sprawiają, że kobiety unikają spotkań towarzyskich, co może prowadzić do poczucia samotności i niezrozumienia. Niska świadomość na temat choroby w społeczeństwie zwiększa poczucie osamotnienia.
• Frustracja i złość – długi proces diagnozy, nieprzewidywalność choroby i jej wpływ na codzienne funkcjonowanie mogą prowadzić do narastającego poczucia frustracji.

Jak psycholog może pomóc kobietom z endometriozą?

Chociaż endometrioza jest chorobą somatyczną, w znaczącym stopniu wpływa także na dobrostan psychiczny kobiet. Z tego powodu wsparcie psychologiczne może stanowić istotną rolę w poprawie jakości życia kobiet zmagających się z tym schorzeniem. Oto kilka obszarów, w których wsparcie psychologa może być pomocne:

1. Psychoedukacja – wyjaśnienie mechanizmów choroby i jej wpływu na psychikę pomaga pacjentce lepiej zrozumieć swoje dolegliwości oraz ich wpływ na odczuwane emocje i reakcje. To może pomóc w radzeniu sobie z konsekwencjami choroby.
    
2. Techniki radzenia sobie z bólem – terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc w zmianie podejścia do bólu oraz może wesprzeć w redukcji jego nasilenia.
    
3. Wsparcie poczucia własnej wartości – wsparcie psychologiczne może pomóc pacjentce w pracy nad adekwatnym obrazem siebie i swojego ciała.
    
4. Obniżenie poziomu stresu – psycholog przedstawia techniki relaksacyjne, techniki regulacji emocji oraz strategie radzenia sobie, które mogą poprawić jakość codziennego życia.
    
5. Wsparcie w relacjach – wsparcie psychologa może pomóc w komunikacji z bliskimi na temat choroby, objawów i wyrażania swoich potrzeb.

Podsumowanie

Endometrioza to poważna choroba, która wykracza poza fizyczne dolegliwości. Nie jest tylko chorobą ciała - to także ogromne wyzwanie dla zdrowia psychicznego kobiet. Codzienny ból, zmęczenie, trudności w życiu intymnym i społecznym sprawiają, że wiele kobiet czuje się osamotnionych w swojej walce.

Dlatego tak ważne jest, aby leczenie obejmowało nie tylko pomoc medyczną, ale także wsparcie psychologiczne. Badania wskazują, że odpowiednie wsparcie psychologiczne jest skuteczne i poprawia jakość życia z chorobą przewlekłą, taką jak endometrioza.

Kobiety z endometriozą nie powinny czuć się same – odpowiednia opieka psychologiczna i zrozumienie mogą pomóc im odzyskać kontrolę nad własnym życiem i poprawić jego jakość.

Źródła:

Schute, Lisa Katharina (2011). Prävalenz von Depressionen und Angststörungen und ihre Einflussfaktoren bei Frauen mit Endometriose. (Dissertation, Medizin). Medizinische

Fakultät Charité – Universitätsklinikum Berlin, 09.09.2011.
 

Sroślak, K., Ziętalewicz, U. i Pyrcz, P. (2017). Wpływ endometriozy i metod jej leczenia na jakość życia i funkcjonowanie seksualne kobiet - przegląd najnowszych badań.

Przegląd Seksuologiczny, 1(49), 17-24.
 

Wawrzyniak-Łuczak, J., Szczepańska i M., Skrzypczak, J. (2007). Ocena jakości życia kobiet z rozpoznaną endometriozą oraz sposób radzenia sobie z negatywnymi skutkami choroby. Przegląd menopauzalny, 6, 329-335.
 

Wyderka, M. I., Zalewska, D. i Szeląg, E. (2011). Endometrioza a jakość życia.

Pielęgniarstwo Polskie, 4(42), 199-206.