Justyna Walecka, Bartosz Zalewski: – Pańska koncepcja dialogowego „ja” jest silnie zakorzeniona w filozofii. Wystarczy wspomnieć takie nazwiska, jak James, Bachtin czy Buber. Skąd takie korzenie?
Hubert J. M. Hermans: – Kiedy w latach sześćdziesiątych studiowałem psychologię w Nijmegen, ponad połowa przedmiotów to były przedmioty filozoficzne, a nawet etyczne. Moi wykładowcy reprezentowali europejskie podejście fenomenologiczne i egzystencjalne. We wstępie do pierwszej książki, którą napisaliśmy z Harrym Kempenem w 1993 roku, podkreśliliśmy, jak wiele zawdzięczamy tym, którzy uczyli nas psychologii i filozofii w latach sześćdziesiątych. Jednakże zostaliśmy również wykształceni w nurcie nowoczesnej psychologii i tradycji empirycznej. Kiedy zaczęliśmy precyzować koncepcję dialogowego „ja”, od samego początku mieliśmy poczucie, że łączymy starszą, europejską tradycję filozoficzną z młodszą tradycją amerykańską. Pojęcie „ja” wywodzi się z pierwszych prac Williama Jamesa, a zwłaszcza z jego książki „Principles of Psychology” z 1890 roku, w której poświęcił mu cały rozdział. Tak więc pojęcie „ja” pochodzi z tradycji amerykańskiej. Z drugiej strony pojęcie dialogu zostało zainspirowane przez prace Michaiła Bachtina, czyli tradycję rosyjską. Szkoła dialogowa i dialogowe „ja” są teoretyczną próbą połączenia tych dwóch koncepcji w taki sposób, że wyłania się z nich coś nowego.
– Jak możemy stosować metodę eksperymentalną w badaniach nad dialogowym „ja”?
– Po pierwsze, tradycja dialogowa nie jest związana z jedną metodą badań psychologicznych, na przykład z metodą eksperymentalną. Myślę, że warto wyjść od swego rodzaju eklektyzmu metodologicznego. Tak bogaty temat, jakim jest dialogowe „ja”, może być rozważany z punktu widzenia różnych koncepcji teoretycznych, na przykład neurobiologii, psychologii kulturowej czy psychologii rozwojowej, a także badany za pomocą różnych metod. Z pewnością w badaniach nad dialogowym „ja” można posłużyć się metodą eksperymentalną. Stosowanie innych metod, na przykład jakościowych, jest także jak najbardziej dopuszczalne. Wielu naukowców bada sposób, w jaki ludzie komunikują się ze sobą, jakiego tekstu używają w rozmowie. Niektórzy stosują metody jakościowe w połączeniu z metodami ilościowymi. Ja opracowałem metodę Personal Position Repertoire [Repertuar Pozycji Osobistych – przyp. red.], opisaną w „Culture and Psychology” w 2001 roku. Metoda ta bada organizację różnych głosów, czy też pozycji w obrębie „ja”. Bycie w dialogu to podstawowa zdolność ludzka.
– W koncepcji dialogowego „ja” wiele się mówi o pozycjach podmiotowych. Czym one...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
