Depresja klimatyczna - reakcja na ból świata

Jak zmiana klimatu wpływa na psychikę?

Nie istnieje jeden prosty scenariusz. Z badań mojego zespołu z Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN wynika, że osoby przeżywające emocje klimatyczne często doświadczają całego spektrum odczuć – od lęku i smutku, przez poczucie odpowiedzialności, aż po chwilowe uniesienia i nadzieję. Te emocje są zmienne w czasie i często ze sobą sprzeczne. Jednak w wielu przypadkach można zaobserwować pewną powtarzającą się dynamikę, która może prowadzić do wyczerpania psychicznego i przekroczenia zdolności radzenia sobie.
Zaczyna się od konfrontacji z wiedzą o kryzysie klimatycznym. Im bardziej rozumiemy jego skalę, tym silniejsze staje się poczucie zagrożenia. Pojawia się napięcie, lęk, pilna potrzeba działania. Część osób zaczyna szukać rozwiązań – czyta raporty, analizuje scenariusze. Szybko okazuje się jednak, że nie brakuje nam technologii ani wiedzy, jak spowolnić i ograniczyć skutki zmiany klimatu. Brakuje woli politycznej i systemowej zmiany. Gospodarka oparta na nadmiernej konsumpcji, nierówności społecznej i brak interesu w zmianie sytuacji ze strony instytucji i osób o największym wpływie – to wszystko to czynniki leżące poza naszym jednostkowym wpływem. To zderzenie z rzeczywistością – wiedza o tym, że rozwiązania są dostępne, ale nie są wdrażane – może rodzić silną frustrację, gniew, a następnie poczucie bezsilności. Ten stan można opisać jako „brak kierownicy w pojeździe, który jedzie prosto w przepaść”.
Część ludzi pod wpływem oburzenia i miłości do świata angażuje się w działanie na rzecz klimatu, aktywnie walcząc o zmianę status quo, nawet bez nadziei na radykalną poprawę sytuacji. W pewnym momencie złość stygnie, ponieważ układ nerwowy nie może funkcjonować w ciągłym pobudzeniu. Bez możliwości rozwiązania problemu pojawia się zmęczenie, smutek, zniechęcenie, wypalenie aktywistyczne. Świadomość własnej ograniczonej sprawczości, niemożność wpływu na decyzje polityczne czy gospodarcze prowadzą do poczucia utknięcia. Pojawiają się także egzystencjalne pytania – o sens życia, przyszłość dzieci, plany na przyszłość. Niektórzy, by poradzić sobie z natłokiem emocji, sięgają po strategie unikania – cynizm, ucieczkę w konsumpcję, media społecznościowe czy dystans emocjonalny. Inni pozostają zanurzeni w swoim bólu, który jednak nie przekłada się na realne działanie, lecz na pogłębiające się odrętwienie. 

Depresja czy lęk klimatyczny?

W psychologii klinicznej depresja to zaburzenie nastroju lub charakterystyczny zespół objawów związany z innym zaburzeniem psychicznym: obniżony nastrój, niska samoocena, niski poziom energii, poczucie winy, pesymizm, niezdolność do przeżywania przyjemności, zaburzenia apetytu, rytmu dobowego, spowolnienie psychoruchowe. W badaniach doktor Magdaleny Budziszewskiej z Uniwersytetu Warszawskiego i doktor Weroniki Kałwak z Uniwersytetu Jagiellońskiego...