Badacze od dawien dawna zakładali, że gdzieś w mózgu musi tworzyć się obraz własnego ciała, umożliwiający człowiekowi prawidłowe funkcjonowanie w otaczającym świecie. Nie potrafili jednak takiego miejsca zlokalizować, tym bardziej że badania na zwierzętach okazały się w tym przypadku mało przydatne. Przełom przyniosły dopiero badania prowadzone na początku XX wieku, w trakcie których drażniono prądem elektrycznym mózgi chorych poddanych trepanacji czaszki. Ponieważ wówczas zabiegi takie odbywały się przy znieczuleniu miejscowym, pacjent mógł opowiadać, co odczuwa w trakcie dotykania elektrodą odsłoniętej wcześniej części mózgu. Umożliwiło to wyodrębnienie somatosensorycznego obszaru kory mózgowej w tzw. zawoju pozaśrodkowym (znajdującym się za bruzdą środkową mózgu). Zaobserwowano bowiem, że każda część ciała posiada swój odpowiednik w tej okolicy, podobnie jak ma to miejsce w okolicy ruchowej zlokalizowanej przed bruzdą środkową.
Spostrzeżenia te znalazły dodatkowe potwierdzenie w badaniach prowadzonych w latach pięćdziesiątych XX wieku przez kanadyjskiego neurochirurga Wildera Penfielda. Przebadanie bardzo dużej liczby pacjentów umożliwiło mu odtworzenie precyzyjnej mapy, która nie tylko ukazuje, jaka część ciała ma swój odpowiednik w zawoju pozaśrodkowym, lecz także jaką część zajmuje jej reprezentacja (odzwierciedla to tzw. homunkulus Penfielda – patrz rysunek).
Taka organizacja mózgu uwarunkowana jest w znacznym stopniu genetycznie, a wielkość obszaru mózgu odpowiadającego określonej części ciała zależy od funkcjonalnego znaczenia tejże części. Stąd u człowieka największy obszar zajmują struktury odpowiedzialne za ręce, język i twarz (a np. u dzika za ryj). O pewnej niezależności działania omawianej części kory mózgowej od pozostałych świadczy odczuwanie przez chorych bólu i innych wrażeń w amputowanej ręce lub nodze (mamy tu do czynienia z tzw. kończynami fantomowymi). Co ciekawe – choć nauka nie bardzo potrafi wyjaśnić to zjawisko – również ludzie, którzy urodzili się bez danej kończyny, odczuwają jej fantom.
Warto wiedzieć, że organizacja okolicy somatose...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
