Hałas, nawet jeśli nie jest wystarczająco głośny i długotrwały, aby zagrozić naszym komórkom słuchowym, oddziałuje na naszą psychikę jako silny stresor. Przebywanie w głośnym otoczeniu skutkuje rozdrażnieniem, pogorszeniem koncentracji oraz przyspieszonym zmęczeniem. Istnieją badania pokazujące związek pomiędzy poziomem hałasu w sąsiedztwie szkół lub miejsca zamieszkania uczniów, a ich postępami w nauce. Inne badania wskazują na związek pomiędzy poziomem hałasu a skłonnością ludzi do pomagania innym czy do wzajemnej agresji. Wiemy też, że dzienna ekspozycja na hałas ma wpływ na jakość nocnego snu.
POLECAMY
Ale hałas to nie jedyny problem związany z akustyką w szkołach. Pomieszczenia wykończone twardymi, gładkimi powierzchniami są nie tylko głośne, ale także silnie pogłosowe, a pogłos zniekształcający brzmienie dźwięku znacznie pogarsza czytelny odbiór komunikatu.
Badania
Badania ankietowe dotyczące wpływu akustyki budynku szkoły na uczniów i nauczycieli przeprowadzono w Szkole Podstawowej nr 340 w Warszawie, której wnętrze zostało poddane wyciszeniu. W pomieszczeniach szkoły zainstalowano specjalne panele akustyczne, które pochłaniają fale dźwiękowe, zamiast je odbijać (jak zwykły tynk). Skutkiem było obniżenie poziomu hałasu o ok. 10 dB oraz znaczące obniżenie pogłosowości sal (do poziomu wymaganego przez tzw. normę pogłosową). Było to wyjątkowe przedsięwzięcie, bo jeszcze nigdy nie przeprowadzono w Polsce tak całościowego projektu wyciszenia istniejącego budynku szkoły podstawowej. Z tego powodu zdecydowano się przeprowadzić szczegółowe badania ankietowe pozwalające na ocenę skali zmian, które zaszły po remoncie. Badania zostały przygotowane i przeprowadzone przez prof. Irenę Polewczyk z Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wzięło w nich udział przeszło 420 nauczycieli i uczniów (głównie z klas V i VI), którzy oceniali wpływ zmian akustycznych na ich funkcjonowanie w szkole. Ankieta była bardzo szeroka i dotyczyła takich aspektów, jak: stopień koncentracji uwagi, zdolność i trwałość zapamiętywania informacji, tempo pracy, poprawne wykonywanie poleceń nauczyciela, stopień zmęczenia i poziom agresji uczniów, wysiłek głosowy i stres u nauczycieli i wiele, wiele innych. Nauczyciele i uczniowie byli proszeni o opis zmian w zakresie poszczególnych problemów: w pięciopunkowej skali oceniali sytuację przed i po wyciszeniu szkoły. Warto zaznaczyć, że badania były przeprowadzane przeszło pół roku po zakończeniu prac.
Odpowiedzi
Pierwsze pytania, na które odpowiadali uczniowie i nauczyciele, dotyczyły ogólnych obserwacji, np. oceny zmian w poszczególnych typach pomieszczeń – gdzie były one bardziej zauważalne, gdzie mniej. Nauczyciele podkreślali przede wszystkim zmianę jakości pracy w salach lekcyjnych – aż 77% z nich podało, że nastąpiły tutaj „duże” lub „bardzo duże” zmiany. W przypadku korytarzy, stołówki czy sali sportowej ten odsetek wynosił „tylko” ok. 60%. O prawdziwej zmianie jakościowej świadczą jednak odpowiedzi na pytania szczegółowe – widać, że efektywność pracy w klasie lekcyjnej wzrosła w bardzo wyraźny sposób, co dodatkowo widoczne jest w poprawie ocen okresowych. Zauważalnie spadła także częstość zachowań agresywnych w czasie przerw spędzanych przez uczniów na korytarzach.
|
|
Grupa oceniająca |
Przed |
Po |
|
Stopień skupienia uczniów na zadaniu. Odsetek odpowiedzi „wysoki” lub „bardzo wysoki” |
Nauczyciele |
16,3% |
78,5% |
|
Uczniowie |
33,6% |
65,9% |
|
|
Tempo pracy uczniów. Odsetek odpowiedzi „wysokie” lub „bardzo wysokie” |
Nauczyciele |
2,5% |
20,0% |
|
Uczniowie |
29,4% |
46,3% |
|
|
Zdolność zapamiętywania nowego materiału. Odsetek odpowiedzi „wysoka” lub „bardzo wysoka” |
Nauczyciele |
10,0% |
66,0% |
|
Uczniowie |
5,3% |
47,4% |
|
|
Stopień wykonania prostych poleceń nauczyciela. Odsetek odpowiedzi „wysoki” lub „bardzo wysoki” |
Nauczyciele |
20,9% |
78,6% |
|
Uczniowie |
11,6% |
64,3% |
|
|
Stopień zmęczenia uczniów, lekcje popołudniowe. Odsetek odpowiedzi „wysoki” lub „bardzo wysoki” |
Nauczyciele |
73,8% |
23,8% |
|
Uczniowie |
38,9% |
43,6% |
|
|
Agresja fizyczna na korytarzach (bójki, przepychanki). Odsetek odpowiedzi „często” lub „bardzo często” |
Nauczyciele |
36,4% |
15,9% |
|
Uczniowie |
46,8% |
37,6% |
|
|
Oceny semestralne po wyciszeniu szkoły. Odsetek odpowiedzi „znacznie lepsze” lub „nieznacznie lepsze” |
Nauczyciele |
64,3% |
|
|
Uczniowie |
48,9% |
||
|
Oceny semestralne z zachowania po wyciszeniu szkoły. Odsetek odpowiedzi „znacznie lepsze” lub „nieznacznie lepsze” |
Nauczyciele |
66,7% |
|
|
Uczniowie |
40,6% |
||
Niemniej interesujące są zmiany w ocenie samopoczucia i zmęczenia nauczycieli. Widać tu wyraźnie, jak silnym obciążeniem był dla nich hałas panujący w szkole i konieczność używania podniesionego głosu.
|
|
Przed |
Po |
|
Poziom zmęczenia głosu nauczyciela. Odsetek odpowiedzi „wysoki” lub „bardzo wysoki” |
88,6% |
25,0% |
|
Częstotliwość występowania bólów głowy u nauczycieli. Odsetek odpowiedzi „wysoka” lub „bardzo wysoka” |
72,7% |
20,5% |
|
Częstotliwość występowania „dzwonienia w uszach”. Odsetek odpowiedzi „wysoka” lub „bardzo wysoka” |
68,2% |
15,9% |
|
Poziom ogólnego zmęczenia po pracy. Odsetek odpowiedzi „wysoki” lub „bardzo wysoki” |
84,1% |
27,3% |
|
Poziom stresu w pracy. Odsetek odpowiedzi „wysoki” lub „bardzo wysoki” |
70,5% |
25,0% |
Wyniki szczegółowych badań ankietowych w całości potwierdzają wcześniejsze, wyrywkowe obserwacje nauczycieli i uczniów, pokazując bardzo korzystne zmiany we wszystkich aspektach ich funkcjonowania w szkole. W świetle tych badań poprawna akustyka pomieszczeń szkolnych jawi się jako jeden z podstawowych warunków ich funkcjonalności czy wręcz „używalności”. Wyniki badań były prezentowane na kongresie akustycznym ICA w Akwizgranie, publikowane w Archives of Acoustics, a także wzmiankowane w komunikacie OECD Effective Learning Environments. Jest także dostępny pełny raport w języku polskim.
