Na stres i bezsenność – ekstrakt ze szparaga

Wraz z poprawą warunków i stylu życia mieszkańców krajów rozwiniętych dochodzi do wzrostu zainteresowania wpływem sposobu odżywiania się na polepszanie i utrzymanie dobrego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego, na poprawę jakości życia oraz spowolnienie procesów starzenia. Właściwości zdrowotne żywności opierają się nie tylko na zawartości istotnych składników odżywczych, ale także na zawartych w niej korzystnych dla człowieka substancji niebędących esencjonalnymi składnikami pożywienia. Substancje te mogą przeciwdziałać wystąpieniu zmian chorobowych (profilaktyka pierwotna), jak i wspomagać leczenie i ograniczać pojawianie się komplikacji w przebiegu choroby (profilaktyka wtórna).

Lockdown podczas pandemii COVID-19 spowodował zmianę stylu życia wielu z nas. Zmiany te były w większości związane z restrykcjami, które istotnie wpłynęły na interakcje społeczne, kreatywność, możliwości i pozytywne relacje. W większości społeczeństwo jest zamknięte w domach. To zamknięcie jest samo w sobie stresujące, ponieważ ludzie przez dłuższy czas dzielą ograniczoną przestrzeń z innymi bliskimi osobami. Ponadto doświadczają braku nowych bodźców, zakłóceń w rutynowej aktywności, zwiększonych obowiązków rodzicielskich, zwłaszcza w przypadku kobiet, i zmienionych oczekiwań dotyczących produktywności osób wykonujących obowiązki zawodowe w domu. Oprócz stale obecnego strachu przed zarażeniem się COVID-19 pojawiła się niepewność co do miejsc pracy, sytuacji ekonomicznej oraz zdrowia i bezpieczeństwa bliskich. Krótko mówiąc, blokada skutkowała zamknięciem w domu podczas panującego niepokoju i redukcją pozytywnych bodźców. Stres zasadniczo, choć nie zawsze, ma odwrotny związek ze snem i zdrowiem psychicznym [1]. Wykazano, że czas spędzony w zamknięciu ma negatywne skutki psychologiczne [2]. Również objawy psychologiczne (stres, lęk, depresja) narastają w zamknięciu [3]. López-Bueno i in. [4] zaproponowali, że gorsze samopoczucie psychiczne i zdrowie psychiczne podczas blokady COVID-19 są związane z zachowaniami zdrowotnymi, takimi jak: spożywanie alkoholu, dieta, sen i aktywność fizyczna. Skutki złego snu są znane wszystkim. Wiele osób jest zaznajomionych ze skutkami sekwencji zakłóconych nocy. Wolne godziny nocne mogą generować wzrost zmartwień, a następny dzień może przynieść spadek nastroju, pewności siebie i jasności umysłu. Tą zależność potwierdzają wyniki eksperymentów naukowych, w których wykazano, że zakłócony sen powoduje gorsze zdrowie psychiczne. W związku z tym leczenie problemów ze snem stało się elementem terapii w opiece nad pacjentem z chorobami o podłożu psychologicznym [5].

„Jesteś tym, co jesz” to dobrze znane powiedzenie, które jest coraz częściej wspierane przez dowody łączące zdrowe odżywianie z optymalnym zdrowiem fizycznym i psychicznym. Ważnym czynnikiem warunkującym związek między dietą a zdrowiem jest wysokie spożycie owoców i warzyw. Owoce i warzywa zawierają różnorodne mikroelementy niezbędne do funkcjonowania fizycznego i umysłowego. Mówi się, że przeciwutleniacze odgrywają kluczową rolę w ochronie organizmu przed stresem oksydacyjnym, który jest odpowiedzialny za przyczynę i progresję chorób neurodegeneracyjnych, przewlekłych chorób zapalnych, miażdżycy tętnic, niektórych nowotworów i niektórych form depresji. Ponadto, witaminy rozpuszczalne w wodzie oraz niektóre składniki mineralne (wapń, magnez i cynk) są ważne dla optymalnego funkcjonowania poznawczego i emocjonalnego [6].
Badania wykazały, że osoby, które jedzą więcej owoców i warzyw, mają mniejszą częstość występowania zaburzeń psychicznych, w tym mniejsze ryzyko depresji, odczuwanego stresu i negatywnego nastroju. Osoby, które jedzą więcej owoców i warzyw, mają również większe prawdopodobieństwo optymalnych stanów psychicznych, takich jak większe szczęście, pozytywny nastrój, zadowolenie z życia oraz rozkwit społeczno-emocjonalny, który oddaje poczucie sensu, celu i spełnienia w życiu [6]. Co ważne, te związki między spożyciem warzyw i owoców a różnymi wskaźnikami zdrowia psychicznego wydają się być zależne od dawki, przy czym wyższe spożycie owoców i warzyw wiąże się z coraz wyższymi korzystnymi wynikami w zakresie zdrowia psychicznego [7]. Korzystając z danych o 12 389 osobach z australijskiego badania HILDA, Mujcic i Oswald [8] wykazali, że zmiana z „niskiego” spożycia świeżych owoców i warzyw na „wysokie” w całym okresie dwóch lat przyniosło znaczną poprawę zadowolenia z życia, wykazując umiarkowany zysk, porównywalny z przejściem ze stanu bezrobocia do zatrudnienia. Interwencje wykazały również, że zwiększenie spożycia owoców i/lub warzyw poprawia objawy depresji u osób dorosłych z depresją kliniczną, poprawia poczucie wigoru u młodych mężczyzn z niskim wyjściowym poziomem witaminy C i wyższymi wyjściowymi zaburzeniami nastroju oraz zwiększa rozkwit u młodych dorosłych przy niskim wyjściowym spożyciu warzyw i owoców [9].
 

W przypadku osób charakteryzujących się niskim spożyciem warzyw i owoców, u których występują problemy ze snem i stresem oraz zaburzeniami w zdrowiu psychicznym, poza zachęcaniem ich do zwiększonego udziału w diecie tych ważnych produktów, można wspomagać się preparatami o udowodnionej skuteczności działania.
Jednym z bioaktywnych roślinnych składników jest pozyskiwany ze szparagów ETAS®, stosowany w medycynie tradycyjnej ze względu na jego liczne właściwości prozdrowotne. Dolne części łodyg są odcinane w celu ujednolicenia długości, a następnie wykorzystywane jako surowiec dla produkcji tej cennej substancji.
Ekstrakt ze szparagów poddany obróbce enzymatycznej (ETAS) został opracowany jako nowy, działający przeciwstresowo, funkcjonalny składnik żywności. Przeprowadzono dwa badania interwencyjne, w których suplementowano dietę zdrowych, dorosłych ochotników płci męskiej w ETAS. Pierwsze z nich było randomizowanym, podwójnie ślepym, kontrolowanym placebo badaniem mającym na celu ocenę wpływu ETAS na ekspresję genu białka szoku cieplnego 70 (HSP70) we krwi i w autonomicznym układzie nerwowym (ANS). Grupa ETAS wykazywała tendencję do zwiększania poziomu ekspresji genu HSP70 w porównaniu z grupą placebo. Nadekspresja HSP70 w różnych komórkach prowadzi do obniżenia syntezy oraz sekrecji prozapalnych cytokin, m.in. IL-6, -8, -1β i TNF-α, których ekspresja jest zależna od NF-κB. Ponadto, kilka parametrów stanu ANS uległo znacznej poprawie w grupie ETAS w porównaniu z grupą placebo. W badaniu drugim, randomizowanym, podwójnie ślepym, kontrolowanym placebo, zbadano wpływ suplementacji ETAS na hormony związane ze stresem i sen. Poziomy hormonu stresu – kortyzolu w surowicy i ślinie były znacząco podwyższone w porównaniu do wartości wyjściowych w grupie placebo, ale pozostały niezmienione w grupie ETAS. Poziom chromograniny A (postrzeganej jako nowy marker stresu, zwłaszcza stresu psychicznego) w ślinie był istotnie obniżony u pacjentów przyjmujących ETAS w porównaniu z ich poziomami wyjściowymi. Rzeczywisty czas snu nie różnił się znacząco między ETAS i placebo. Jednakże, gdy badanych podzielono na dwie kategorie w oparciu o efektywność snu lub średnią długość snu w nocy, spożycie ETAS było skuteczne w modulowaniu stanu snu wśród osób o niskiej wydajności lub nadmiernym czasie snu [10]. W kolejnym badaniu po 12 tygodniach przyjmowania ETAS® wykazano znaczną poprawę zdolności poznawczych, zahamowanie ekspresji białek prekursorowych amyloidu-beta (APP) i BACE-1 oraz zmniejszenie gromadzenia się amyloidu β (Aβ) w mózgu. ETAS® również znacząco zwiększa liczbę neuronów w jądrze nadskrzyżowaniowym i normalizuje ekspresję receptora melatoniny 1 i 2, co sugeruje, że jest korzystny w zapobieganiu zaburzeniom poznawczym i zaburzeniom rytmu okołodobowego w okresie starzenia [11].

Powyższe dane sugerują, że odpowiednia suplementacja preparatami o udowodnionej skuteczności może być ważnym elementem wspierania zdrowia i poprawy jakości życia.

Bibliografia

1. Gupta R., Grover S., Basu A., Krishnan V., Tripathi A., Subramanyam A., Nischal A., Hussain A., Mehra A., Ambekar A., Saha G. Changes in sleep pattern and sleep quality during COVID-19 lockdown. Indian Journal of Psychiatry. 2020 Jul;62(4):370.
2. Brooks, S.K., Webster, R.K., Smith, L.E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Lancet, 2020, 395,  912–920.
3. Ozamiz-Etxebarria, N., Mondragon, N.I., Santamaria, M.D., and Gorrotxategi, M.P. Psychological symptoms during the two stages of lockdown in response to the COVID-19 outbreak: an investigation in a sample of citizens in Northern Spain. Front. Psychol. 2020, 11:1491.
4. López-Bueno, R., Calatayud, J., Casaña, J., Casajús, J.A., Smith, L., Tully, M.A., et al. COVID-19 Confinement and health risk behaviors in Spain. Front. Psychol. 2020, 11:1426.
5. Freeman D., Sheaves B., Waite F., Harvey A.G., Harrison PJ. Sleep disturbance and psychiatric disorders. The Lancet Psychiatry. 2020 Jul 1;7(7):628-37.
6. Brookie K.L., Best G.I., Conner T.S. Intake of raw fruits and vegetables is associated with better mental health than intake of processed fruits and vegetables. Frontiers in psychology. 2018 Apr 10;9:487.
7. Blanchflower, D.G., Oswald, A.J., and Stewart-Brown, S. Is psychological well-being linked to the consumption of fruit and vegetables? Soc. Indic. Res. 2013, 114, 785–801.
8. Mujcic, R., and Oswald, A.J. Evolution of well-being and happiness after increases in consumption of fruit and vegetables. Am. J. Public Health, 2016, 106, 1504–1510.
9. Jacka, F.N., O'Neil, A., Opie, R., Itsiopoulos, C., Cotton, S., Mohebbi, M., et al. A randomised controlled trial of dietary improvement for adults with major depression (the SMILES' trial). BMC Med. 2017, 15:23.
10. Ito, T., Goto, K., Takanari, J., Miura, T., Wakame, K., Nishioka, H. & Nishihira, J. (2014). Effects of enzyme-treated asparagus extract on heat shock protein 70, stress indices, and sleep in healthy adult men. Journal of nutritional science and vitaminology, 60(4), 283–290.
11. Chan, Y.C., Wu, C.S., Wu, T.C., Lin, Y.H., & Chang, S. J. (2019). A Standardized Extract of Asparagus officinalis Stem (ETAS®) Ameliorates Cognitive Impairment, Inhibits Amyloid β Deposition via BACE-1 and Normalizes Circadian Rhythm Signaling via MT1 and MT2. Nutrients, 11(7), 1631.