Wielu chińskich nastolatków doświadcza silnego stresu, wynikającego z presji otoczenia. Oczekiwania rodziców dotyczące wysokich wyników w nauce, napięta atmosfera szkolna oraz brak skutecznej komunikacji w rodzinie prowadzą do narastających trudności emocjonalnych, z którymi zmagają się młodzi ludzie w Chinach. Trudności w zakresie regulacji emocji wynikają z podejścia chińczyków do własnego życia psychicznego. Jak zauważa XinLi, w chińskiej kulturze nie mówi się o emocjach – raczej się pod ich wpływem działa. To podejście skutkuje z jednej strony gwałtownymi wybuchami złości, często w formie agresji słownej lub fizycznej, a z drugiej – tłumieniem emocji i ucieczką w świat cyfrowy: wielogodzinne granie online czy bezrefleksyjne scrollowanie TikToka.
Chiny zaskoczone raportami firm gamingowych, w 2021 roku wprowadziły ograniczenia dla nieletnich graczy, pozwalając na grę tylko godzinę dziennie w piątki, soboty, niedziele i święta. Celem tej regulacji było zapobieganie nadmiernemu korzystaniu z gier przez nastolatków oraz promowanie alternatywnych form spędzania wolnego czasu. Mimo spadku czasu grania, z doniesień naukowych wynika, że inne formy aktywności online zwiększyły się np. oglądanie krótkich filmów online. Te dynamiczne, dopasowane do preferencji użytkownika treści stają się nowym, potencjalnie uzależniającym medium. Aż 74% nastolatków ogląda je głównie dla rozrywki, nie w celach edukacyjnych czy rozwojowych.
Czy podobne zjawisko obserwujemy również w Polsce? Czy i u nas krótkie formy wideo – TikTok, Reels, Shorts – stają się dominującym sposobem spędzania czasu przez młodzież, nie tylko jako źródło rozrywki, ale także jako mechanizm regulacji emocji i ucieczki od presji szkolnej, rodzinnej czy społecznej?
W Chinach psychiatrzy i terapeuci coraz częściej stosują podejście systemowe i rodzinne, koncentrując się na relacjach międzyludzkich jako źródle problemów psychicznych młodzieży. Terapia nie opiera się wyłącznie na leczeniu jednostki, lecz na pracy z całym systemem rodzinnym. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi i raportami dotyczącymi zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w Chinach, specjaliści stosują kompleksowe podejście oparte na modelu społeczno-ekologicznym, który uwzględnia wpływ czynników indywidualnych, rodzinnych, szkolnych i społecznych na dobrostan psychiczny. W praktyce klinicznej oznacza to, że terapeuci – tak jak XinLi – skupiają się nie tylko na objawach, ale przede wszystkim na kontekście, w jakim one się pojawiają.
Stąd też, XinLi w roli psychiatry z anielską cierpliwością w godzinach pracy zamienia się w „tłumacza”, jak sama opisuje, jej rolą jest przedstawić rodzicom pozycję ich dziecka. Każde zachowanie jest specyficzną manifestacją problemu, samookaleczenia, na przykład mówi: „Nie radzę sobie – pomóż mi”, a godziny spędzone na graniu: „Próbuję sobie poradzić z presją w szkole”. I tak skrzętnie „tłumacząc” zachowania młodzieży, terapeutka przybliża rodziców do dzieci, z nadzieją, że lepsze zrozumienie sytuacji, odpowiednia komunikacja i wsparcie pomogą lepiej poradzić sobie z realnym problemem.
Jednak nie jest to takie proste, ponieważ kultura daje rodzicom prawo do stawiania wysokich wymagań bez wnikania w to, co dziecko naprawdę czuje, czego doświadcza i czego potrzebuje. W Chinach sukces dzieci to gwarancja dobrej starości dla rodziców, a wykształcony, dobrze zarabiający młody człowiek zapewnia bezpieczeństwo rodziny. W tej grze stawką jest nie tylko przyszłość dziecka, ale byt całej rodziny. Czy jednak jest to wyłącznie specyfika kultury chińskiej? Czy nie obserwujemy podobnych mechanizmów wśród dobrze wykształconych rodziców w Polsce i innych krajach zachodnich?
XinLi przyznaje, że niechętnie sięga po leki psychotropowe – jej zdaniem większość problemów wynika z dynamiki rodzinnej, a nie z zaburzeń neurobiologicznych. W trudnych przypadkach, gdy rodzice nie akceptują rzeczywistości dziecka, przepisanie leków ma wymiar symboliczny – nadaje sytuacji powagi i sygnalizuje, że problem jest realny i wymaga uwagi.
Chiny podejmują systemowe działania w zakresie zdrowia psychicznego. Strategia „Healthy China 2030”, ogłoszona w 2016 roku, koncentruje się na rozwoju lokalnych usług, wsparciu osób z zaburzeniami psychicznymi i ich rodzin oraz szkoleniu personelu medycznego. XinLi, podobnie jak wielu innych specjalistów pracujących na pierwszej linii, ma bezpośredni kontakt z żywą tkanką społeczeństwa. Współpraca praktyków, badania naukowe i wsparcie instytucjonalne mogą realnie wpłynąć na poprawę kondycji psychicznej młodego pokolenia w Kraju Środka.
Czy Polska również zmierza w kierunku systemowego wsparcia zdrowia psychicznego młodzieży? Czy nasze strategie, programy i praktyki nadążają za potrzebami pokolenia dorastającego w świecie cyfrowym?
Referencje:
Zhou X, Liao M, Gorowska M, Chen X, Li Y. Compliance and alternative behaviors of heavy gamers in adolescents to Chinese online gaming restriction policy. J Behav Addict. 2024 Apr 26;13(2):687-692. doi: 10.1556/2006.2024.00021. PMID: 38669079; PMCID: PMC11220817.
