Charakter z rysą

Krystyna Rożnowska: Chłód emocjonalny, podejrzliwość, nieufność, mściwość, zadufanie, izolowanie się… to lista objawów zaburzeń osobowości. Trudno się żyje z takimi cechami…
Krzysztof Rutkowski: Zdrowa osobowość pozwala na adaptację; w zależności od okoliczności zachowujemy się różnie. Ludzie z zaburzeniami osobowości nie mają takiej możliwości, ich osobowość jest niezmienna. Z trudem wchodzą w relacje, a na różne sytuacje reagują często według tych samych schematów. Są wśród nich osoby lękliwe, unikające kontaktów, z poczuciem niższej wartości. Zwykle długo pozostają zależne od rodziców albo innych ludzi; nie biorą odpowiedzialności za swoje decyzje. Często nie potrafią rozpoznać emocji innych ludzi; nie mają przyjaciół, bywają wycofane, samotne, niekiedy autoagresywne.

Nic dziwnego, że – jak dowodzą statystyki – wśród osób z zaburzeniami osobowości zdarza się więcej samobójstw niż przeciętnie. Wiele osób, czytając to, może pomyśleć: też bywam wycofany albo nieufny, czasem wybucham, nie zawsze wiem, co czuję..., więc może mam problem z osobowością? Kiedy możemy mówić o zaburzeniu?
Rozpoznajemy je, gdy wspomniane cechy towarzyszą osobie przez niemal całe dorosłe życie, a zauważalne są zwykle już pod koniec okresu dojrzewania. Utrudniają jej funkcjonowanie – na przykład gdy w chwilach napięcia emocjonalnego osoba zawsze reaguje agresją, to w efekcie zapewne często porzuca pracę, zrywa kolejny związek i czuje się nieszczęśliwa. Na rozpoznanie zaburzenia osobowości składa się wiele objawów, a ściślej całościowe funkcjonowanie osobowości, a nie jedna jej cecha. Możemy komuś nie ufać, ale poza tym mieć znajomych; jeśli jednak większość naszych znajomości kończy się zerwaniem relacji, bo wciąż czujemy się zdradzeni lub nieufność uniemożliwia nam nawiązanie jakiejkolwiek bliskiej przyjaźni, to warto rozważyć, czy nie jest to objaw zaburzenia.

Czy zaburzenie osobowości jest chorobą?
Nie w formalnym znaczeniu tego słowa, które jest zarezerwowane dla psychoz. Ale w potocznym rozumieniu tak. Istotą zaburzeń osobowości są wspomniane trudności w funkcjonowaniu. Zwykle narastają one w czasie dojrzewania. Przyczyniają się do różnych niepowodzeń w życiu ludzi i przysparzają im cierpień. Osoby z zaburzeniami osobowości pragną zbliżyć się do kogoś, lecz nie potrafią. Niekiedy nie są w stanie znieść bliskości i niszczą ją swym zachowaniem. Tak bardzo lękają się odrzucenia, że zawczasu zrywają relację, by ich nie porzucono. Albo obawiają się, że bliskość z partnerem może odciągać ich od rodziców; nie są w stanie pogodzić tych uczuć i przystosować się do nowej sytuacji życiowej. Ale źródeł tych trudności osoby z zaburzeniami osobowości zwykle upatrują poza sobą; obwiniają za nie innych ludzi – w ich poczuciu to inni są źli.

Brak im samokrytycyzmu?
Nawet osobom o wysokim poziomie inteligencji.

Co sprawia, że mimo to część z nich szuka pomocy?
Nachodzą ich czasem gorzkie refleksje na temat własnej osoby, szczególnie gdy doznają kolejnych porażek albo czują się samotni. Dostrzegają, że z podobnych przyczyn znów tracą pracę, że rozpadają się ich kolejne związki. Chcą zrozumieć, dlaczego wciąż im się coś takiego przytrafia i jak mogą poprawić swoje życie. A zarazem dowiadują się, nierzadko z Internetu, że istnieją zaburzenia osobowości, które mogą tłumaczyć ich problemy.

Jaki odsetek populacji na nie cierpi?
Przyjmuje się, że zaburzenia osobowości dotyczą około 10 procent...