Czym jest lęk i jak go oswoić

Mózg i umysł Praktycznie

Strach, lęk, przerażenie czy poczucie niepokoju są integralnymi częściami naszego życia. Umiarkowane obawy stanowią element prawidłowego rozwoju. Kiedy jednak lęk dziecka stanowi już przejaw patologii? A jeśli tak się dzieje, to jak go oswoić?

Większość z nas utożsamia strach i lęk. Tymczasem są to odrębne stany. Strach jest reakcją na rzeczywiste zagrożenie, natomiast lęk to zakodowany i utrwalony w pamięci „program” emocjonalnego reagowania na przewidywane zagrożenie. Często pojawia się w sytuacji, która jest neutralna, i dopiero pod wpływem nadania jej znaczenia staje się zagrażająca. Strach i lęk są nieprzyjemne, wywołują podobne doznania fizjologiczne i pobudzają organizm do walki lub ucieczki. Odczuwanie strachu to nic złego – wręcz przeciwnie, jest bardzo adaptacyjne. Naszym przodkom strach wiele razy ratował życie, ponieważ uruchamia czujność wobec zagrożeń i gotowość radzenia sobie z nimi.

POLECAMY

Reakcja lękowa natomiast ma wiele wymiarów i dotyczy elementów behawioralnych (np. unikanie, wycofanie, obgryzanie paznokci), somatycznych (np. ból brzucha lub głowy), poznawczych (np. zamartwianie się, przekonanie, że zdarzy się coś złego) oraz emocjonalnych (np. płacz, rozdrażnienie, wybuchy złości).

Lęk normatywny

Dzieci przeżywają przeróżne lęki związane z funkcjonowaniem w świecie. W okresie wczesnego dzieciństwa mają one charakter uogólniony („Nie wiem, czego się boję, ale czuję niepokój”) lub wy- imaginowany („Boję się potwora, który odwiedza pokój, kiedy jest ciemno”). W miarę rozwoju lęk nabiera bardziej konkretnych i realistycznych kształtów, np. obawy przed odrzuceniem przez grupę rówieśniczą albo przed dostaniem złej oceny ze sprawdzianu. Amerykanin Thomas H. Ollendick stworzył model dziecięcych obaw, który możemy zobrazować jako „lękową gwiazdkę”:

Model nie dotyczy wszystkich dzieci. W Polsce właśnie te obawy są najczęściej zgłaszane przez dzieci w wieku 7–10 lat. Na samym szczycie „lękowej gwiazdki” znajduje się obawa przed porażką i krytyką. Dominuje ona w okresie wczesnej edukacji. Pojawia się wówczas element rywalizacji, dziecko jest oceniane przez „obcych” dorosłych (nauczycieli, trenerów). Musi się nauczyć adekwatnej reakcji na różne sytuacje w grupie, w kontaktach z nauczycielem, a także w domu (np. sprostanie oczekiwaniom rodziców, porównania do rodzeństwa, trudna sytuacja materialna itp.). Spiętrzenie takich trudności może wywoływać u dziecka lęk.

Duży wpływ na sposoby radzenia sobie z lękiem przez dzieci ma ich najbliższe otoczenie. Często naśladują one reakcje swoich rodziców czy opiekunów, np. negatywnie reagują na obcych, kiedy obserwują taką postawę u ojca i matki. Jednym z zadań najbliższych opiekunów dziecka w domu i w szkole jest właściwe odróżnianie lęków i obaw charakterystycznych dla prawidłowego rozwoju od tych nieprawid...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI