7 grzechów pamięci

Mózg i umysł

Dlaczego przypominamy sobie to, o czym chcielibyśmy zapomnieć, a zapominamy to, co chcielibyśmy pamiętać?

Zapominamy o spotkaniach i urodzinach. Mamy problem z przywołaniem pojęć, których uczyliśmy się dzień wcześniej. Albo nie potrafimy skojarzyć z osobą znajomo brzmiącego nazwiska. A przy tym nie możemy się uwolnić od wspomnienia nieszczęśliwego zdarzenia. Dlaczego pamięć często płata nam figle? Daniel Schacter, psycholog z Uniwersytety Harwarda, wylicza siedem „grzechów” pamięci, które równocześnie są konsekwencją niektórych bardzo użytecznych cech ludzkiej pamięci (z ewolucyjnego punktu widzenia są one cechami, które dobrze służyły naszym przodkom i dlatego zostały zachowane w naszych umysłach.)
Oto grzech pamięci:

1. Nietrwałość

Jak poszedłby ci sprawdzian wymagający dokładnego przypomnienia materiału, którego nauczyłeś się rok temu? Prawdopodobnie miałbyś kłopoty, gdyż wspomnienia zacierają się wraz z upływem czasu. Chociaż nikt nie zaobserwował bezpośrednio zacierania się śladów i ich znikania z ludzkiej pamięci, istnieje wiele dowodów na nietrwałość pamięci długotrwałej.

W klasycznym badaniu nad nietrwałością pionier psychologii Hermann Ebbinghaus najpierw uczył się list zgłosek bezsensownych (jak „pov”, „keb”, „fic” czy „ruz”) i próbował odtwarzać je po pewnym czasie. Przy krótkich odstępach czasu działało to dobrze. Ale już po pewnym czasie z odtwarzaniem było gorzej - Ebbinghaus stwierdził, że materiał „mało sensowny” zapominamy dość szybko. Materiały sensowne, na przykład treść książki, zacierają się w pamięci znacznie wolniej. Daniel Schacter uważa, że jedna z najczęstszych przyczyn nietrwałości pamięci wynika z interferencji - jeden element przeszkadza nam w zbudowaniu silnego wspomnienia innego elementu. Dzieje się tak często, gdy próbujemy zapamiętać dwie pozostające ze sobą w konflikcie rzeczy, np. gdy chcemy zapamiętać słówka z lekcji francuskiego, ale tuż po niej mieliśmy lekcję hiszpańskiego. Co może powodować interferencję? Na czele listy znajdują się trzy główne czynniki:

Po pierwsze, im większe jest podobieństwo między dwoma zestawami materiału do wyuczenia, tym silniejsza wystąpi interferencja między nimi. Zatem lekcje francuskiego i hiszpańskiego stwarzają większe ryzyko interferencji niż na przykład zajęcia z psychologii i księgowości.
Po drugie, materiał bezsensowny jest bardziej podatny na interferencję niż sensowny. W organizacji pamięci długotrwałej istotne jest znaczenie, dlatego trudniej jest przypomnieć sobie dwa kody otwierające zamek w drzwiach niż dwie wiadomości z gazet (chyba że dochodzi do bezpośredniego konfliktu znaczenia – w każdej z dwóch gazet jest napisane co innego na ten sam temat).
Po trzecie, materiał zabarwiony emocjonalnie może być szczególnie silną przyczyną interferencji. Jeśli zeszłej nocy zerwałeś ze swoją narzeczoną, to prawdopodobnie zapomnisz, o czym dziś mówił na wykładzie twój profesor. Do interferencji zwykle dochodzi wtedy, gdy stary nawyk koliduje z koniecznością uczenia się nowych reakcji, np. ojciec, który codziennie wraca z pracy prosto do domu, zapomina zatrzymać się przy żłobku, by odebrać dziecko. Psychologowie wyróżniają dwa główne rodzaje interferencji: proaktywną i retroaktywną. Z interferencją proaktywną mamy do czynienia wówczas, gdy dane zapamiętane wcześniej interferują z uczeniem się i wydobywaniem nowej informacji (np. co roku w styczniu wszyscy mają trudności z pamiętaniem o prawidłowym pisaniu daty). Gdy dochodzi do przeciwnej sytuacji, to znaczy nowa informacja utrudnia przypominanie wcześniej zapamiętanej, możemy winić za to interferencję retroaktywną. Taki proces zachodzi...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI