Rzetelna diagnoza to zadanie dla psychologa lub psychiatry dziecięcego. Dzięki temu możliwe jest rozpoczęcie właściwej terapii i wdrożenie dalszych metod postępowania. Na podstawie obszernego wywiadu z uwzględnieniem przyczyn i mechanizmów zaburzeń lękowych, specjalista ustala terapię indywidualną, rodzinną, z udziałem nauczycieli, a w wyjątkowych przypadkach farmakologiczną.
POLECAMY
Wszystkie powyższe informacje wydają się być oczywiste z punktu widzenia doświadczonego psychologa, pedagoga i terapeuty. Jednak terapia zaburzeń lękowych u dzieci to dziedzina, która każdego roku zaskakuje specjalistów innowacyjnymi metodami pracy z najmłodszymi. Jak dotrzeć do umysłu dziecka, które zmaga się z nawracającymi stanami lekowymi i fobią? Co możesz zrobić więcej, lepiej, skuteczniej? Zacznij od początku…
Skąd się biorą zaburzenia lękowe u dzieci i czym się objawiają?
Pora na małe kompendium wiedzy. Krótkie przypomnienie definicji zaburzenia lękowego u dziecka. Samo doświadczanie lęków o różnym podłożu wpisane jest w rozwój każdego człowieka. To nic innego, jak strach przed nieznanym, trudnym do nazwania zjawiskiem. Zdecydowana większość tych stanów zanika wraz z rozwojem poznawczym dziecka. Jednak obecna sytuacja na świecie oraz całkowite zaburzenie poczucia bezpieczeństwa rodziny, znacząco wpływa na wzrost występowania zaburzeń lękowych u dzieci i nastolatków. Szacuje się, że u blisko 1 mln dzieci w Polsce mogą występować stany lękowe i fobie.1
Kiedy mówimy o zaburzeniach lękowych – Podstawowe objawy
To, co nie zawsze rzuca się w oczy, bardzo często przyczynia się do stanu psychicznego człowieka. Poddanie się stereotypom oraz brak dostatecznej wiedzy i uwagi rodzicielskiej ma ogromny wpływ na błędną interpretację rozwoju dziecka. Spokojny, niestwarzający problemów wychowawczych, wręcz wycofany przedszkolach nazywany jest przez rodziców po prostu grzecznym. Z kolei nadpobudliwy kilkulatek uważany jest za nieposłusznego potomka. Niestety faktem jest, że introwertycy wykazują znacznie wyższą gotowość lękową. Dlaczego z tak obszerną i łatwo dostępną wiedzą, wciąż ulegamy głęboko utartym stereotypom, nie zauważając skali narastającego z roku na rok problemu? Jak rozpoznać, czy pojawiający się u dziecka lęk pełni psychofizjologiczną funkcję, czy też wprost przeciwnie, stanowi ogromne zagrożenie w codziennym funkcjonowaniu?
Lęk NIE pełni funkcji adaptacyjnej, jeśli:
- przybiera na sile niewspółmiernie do okoliczności,
- wpływa na funkcjonowanie dziecka i kontakty społeczne,
- powstaje na skutek neutralnych bodźców, które nie stwarzają niebezpieczeństwa (zagrożenia),
- trwa znacznie dłużej, niż wywołujący go bodziec,
- współtowarzyszą mu widoczne objawy somatyczne i zaburzenia psychogenne mające wpływ na prawidłowe funkcjonowanie i sprawność (pocenie się, drżenie rąk, jąkanie, zawroty głowy, duszności, nieregularne bicie serca).
Trafna diagnoza zaburzeń lękowych jest szczególnie trudna w przypadku najmłodszych podopiecznych. Bez wątpienia wynika to w głównej mierze z ograniczonych umiejętności poznawczych i werbalnych dziecka. Wdrażanie bajkoterapii, jako skutecznej metody terapeutycznej wspierającej rozwój dziecka, to duże ułatwienie zarówno dla specjalistów, jak i rodziców.
Najczęstsze przyczyny i mechanizmy zaburzeń lękowych u dzieci
- Czynniki biologiczne – nieprawidłowa budowa anatomiczna mózgu, zakłócona równowaga neuroprzekaźników w mózgu.
- Czynniki genetyczne – wyniki badań potwierdzają, że większą skłonność do lęków mają dzieci rodziców cierpiących na zaburzenia psychiczne. Duży stopień dziedziczności wiąże się również ze zwiększonym poziomem wrażliwości emocjonalnej i cechami osobowości.
- Naśladownictwo i nauka lękowych wzorców zachowania od opiekunów – obserwacja i powielanie zachowań rodziców i rówieśników.
- Czynniki stresogenne – lęk przed powrotem przykrych doświadczeniem z przeszłości.
- Niewłaściwy styl wychowania i stosowanych metod.
- Zaburzone poczucie bezpieczeństwa, odrzucenie, przemoc domowa lub szkolna, nałogi rodziców.
- Traumatyczne doświadczenia.2
Zaburzenia lękowe u dzieci – Prawdziwe wyzwanie dla każdego specjalisty
Dlaczego to takie trudne? Przecież na podstawie wieloletniej nauki i doświadczenia każdy psycholog dziecięcy powinien bez problemu zdiagnozować zaburzenia lękowe u dziecka. Ilość czynników, jakie mogą wpłynąć na powstanie problemów psychicznych oraz ich złożoność nierzadko uniemożliwiają ,,podręcznikową’’ diagnozę i zaklasyfikowanie małego pacjenta do konkretnej terapii. Mówimy wówczas o ,,zaburzeniach lękowych nieokreślonych’’. Nie zawsze wdrażane przez specjalistów tradycyjne metody terapeutyczne przynoszą efekty. Wówczas szukasz innych rozwiązań i sposobów dotarcia do podopiecznego.
Powrót do dzieciństwa, myślenie nie jak człowiek dorosły, a kilkulatek może okazać się przełomowe w rozmowach z dzieckiem. Niektóre narzędzia terapeutyczne są bliskie sercu kilkulatków. Spotkanie z ich wykorzystaniem wzbudza zaufanie i poczucie bezpieczeństwa, a wywołująca niepokój terapia zamienia się w miłe doświadczenie. Niemożliwe? A jednak! Flagowym przykładem jest ciesząca się ogromną popularnością i uznaniem zarówno przez pedagogów, jak i rodziców bajkoterapia. Jakkolwiek bajki znane są od zarania dziejów, tak wykorzystanie ich zalet w terapii zaburzeń lękowych u dzieci stanowi dla wielu specjalistów całkowitą nowość.
Chodź, opowiem ci bajeczkę, bajka będzie długa…
I teraz myślisz sobie: Cudowna sprawa, ale co, jeśli ja nie potrafię, nie umiem i nie czuję się na siłach, aby tworzyć i opowiadać historie z wartościowym morałem w tle? Uwierz nam, to absolutnie nie jest problem. Wyobraźnia to zdolność do tworzenia w myślach wyobrażeń. Tę moc ma każdy z nas. Niektórzy potrafią stworzyć bajkę terapeutyczną dosłownie ,,na kolanie’’. Inni zaś, potrzebują się tego po prostu nauczyć. Tak, dobrze czytasz. Bajkoterapia to genialna broń w walce ze strachem i zaburzeniami lękowymi u dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym. To szansa na zdobycie nowych, cennych umiejętności, przydatnych w procesie terapii. Czy wiesz, że po bajkoterapię coraz częściej sięgają również rodzice? Każdy z nas może zostać bajkopisarzem. Nawet jeśli nie usłyszy o Tobie cały świat, to jest jeden mały człowiek, do którego z pewnością trafisz swoją historią.
Zastanawiasz się, od czego zacząć? Zacznij od kursu, który powstał z myślą o pedagogach, psychologach dziecięcych, nauczycielach specjalnych i terapeutach. Czyż nie mowa o Tobie? ‘’Bajkoterapia jako metoda terapeutyczna wspierająca rozwój dziecka’’ to studia przypadków, profesjonalne wskazówki do pracy z dzieckiem z wykorzystaniem bajkoterapii, nauka wdrażania w terapię i codzienne życie technik bajkoterapii, wsparcie doświadczonych ekspertów i dostęp do gotowych zestawów bajek terapeutycznych z komentarzami i przykładowym konspektem rozmowy z dzieckiem.
To nie koniec niespodzianek. Będziesz zaskoczony, jak wielki potencjał kryje się za tym prostym słowem: BAJKA.
- Szacunki na podstawie raportu GUS "Polska w liczbach 2019" oraz artykułu Lęki dzieci i nastolatków, Katarzyna Włoch-Hyla, Doradca w pomocy społecznej, NR 68, Październik 2019
- Lęk u dzieci, V.Cobham, H. Lyneham, R. Rapee, S. Spence, A. Wignall, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017
