Dwie twarze Félidy X.

Otwarty dostęp Laboratorium historia psychologii

Gdy Robert Louis Stevenson pracował nad nowelą Doktor Jekyll i pan Hyde, Étienne Azam, słynny francuski lekarz i obserwator charakterów, badał autentyczny przypadek „dwóch dusz w jednym ciele”.

W roku 1887 francuski lekarz Étienne Azam opublikował książkę pt. Hypnotisme, double conscience et altérations de la personnalité (Hipnotyzm, podwójna świadomość i przemiany osobowości). Zebrał w niej wieloletnie obserwacje niezwykłej pacjentki, Félidy X., która zdawała się mieć dwie osobowości. Jej zachowanie w alternatywnie pojawiających się stanach świadomości sprawiało wrażenie, jakby jej jaźń rozdzielała się na dwie, niemające ze sobą nic wspólnego jaźnie.
W kolejnych latach pojawiały się inne doniesienia na temat podobnych przypadków. Tworzono różne teorie wyjaśniające genezę takich stanów. Na pierwszy raport Azama zareagował między innymi Julian Ochorowicz, który w rozprawie systematyzującej zjawiska zdwojenia świadomości zauważył ironicznie, że przypadki tego rodzaju, „rujnując metafizyczną jedność i pierwobytność jaźni osobowej, zatrwożą panów spirytualistów”.  Zapewne niezwykły obraz problemu oraz rzadkość występowania sprawiły, że rozstrojone poczucie tożsamości zostało ujęte jako osobna jednostka chorobowa dopiero około pół wieku temu, początkowo jako osobowość wieloraka. Obecnie psychiatrzy mówią o dysocjacyjnym zaburzeniu tożsamości – taka nazwa figuruje w DSM-5, czyli klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego z 2013 roku. Jest to jedna z kilku form zaburzeń dysocjacyjnych.

Katalepsja, anestezja i amnezja
„W czerwcu 1858 roku poproszono mnie o zajęcie się młodą dziewczyną z ludu… o której mówiono, że jest chora umysłowo, i która przejawiała dziwne objawy spontanicznej katalepsji, anestezji, hiperestezji; poza tym cierpiała na interesujące zaniki pamięci” – tak Azam wspominał pierwszy kontakt ze swą najsłynniejszą pacjentką – Félidą X. Miała wtedy niespełna 16 lat, pochodziła z Bordeaux. Jej ojciec, kapitan marynarki handlowej, zmarł, gdy była małym dzieckiem. Liczną rodziną zajmowała się matka. Azam opisał Félidę jako średniego wzrostu brunetkę, dobrze zbudowaną, inteligentną i wykształconą, ale o nastroju smutnym i ponurym. Zauważył, że dziewczyna była pracowita, ale małomówna, podczas rozmowy pozostawała poważna, nie wykazywała spontaniczności, jej emocje były płytkie.

Cierpiała z powodu częstego krwioplucia, ciągle myślała o swojej chorobie, dręczyły ją silne bóle w różnych częściach ciała, szczególnie w głowie – czuła, jakby tkwił w niej gwóźdź. Niezwykła przemiana jej osobowości zaczynała się od ataku bólu w skroniach. Wpadała wtedy w letarg. Po upływie około dziesięciu minut wybudzała się i zaczynała zachowywać jak ktoś całkiem inny: była wesoła, niepoważna, mało pracowita, za to zainteresowana swoim wyglądem. W mniejszym stopniu odczuwała swoje cierpienia, a nawet wstydziła się ich i ukrywała je. W tym drugim stanie zdawała sobie sprawę ze wszystkiego, co działo się z nią w stanie pierwszym. Przemiana trwała od godziny do czterech, po czym Félida wpadała w przygnębienie i zasypiała. Po przebudzeniu nie pamiętała niczego z drugiego stanu, był on objęty amnezją. Takim przemianom ulegała co pięć, sześć dni.

Azam zaczął eksperymentować z pacjentką, stosując hipnozę i wywołując u niej katalepsję, objawy znieczulenia, a później przeczulenia na bodźce. Początkowo środowisko lekarskie przyjmowało z dużą nieufnością wyniki jego obserwacji, poczynionych podczas sesji z użyciem hipnozy. Jeden z kolegów przekonywał go, że padł ofiarą oszustwa ze strony pacjentki, inni nie chcieli oglądać jego prezentacji ani nawet wysłuchać jego raportów. Niewielu lekarzy potraktowało te opisy p...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI