Na świecie żyją miliony ludzi z zaburzeniami psychicznymi. Według statystyk WHO cierpi na nie około 450 milionów ludzi. Zdarza się, że dotykają ludzi wybitnych, twórczych. Ernest Hemingway cierpiał na chorobę afektywną dwubiegunową. W momentach chorobliwie obniżonego nastroju kilka razy próbował popełnić samobójstwo, w końcu – skutecznie. Ale zanim to się stało, napisał wiele znakomitych powieści, zdobył literacką Nagrodę Nobla. Abraham Lincoln przez wiele lat chorował na depresję. Nie przeszkodziło mu to być jednym z najwybitniejszych prezydentów amerykańskich.
Cena za złożoność
Ludzie od tysięcy lat cierpieli i nadal cierpią na zaburzenia psychiczne. Skoro choroby psychiczne nie zostały wyeliminowane w naturalnym biegu ewolucji, to być może niekiedy służą one przetrwaniu, zwiększają nasze szanse w walce o byt. Takiego zdania był wybitny, nieżyjący już krakowski psychiatra Eugeniusz Brzezicki. W swojej pracy Schizophrenia paradoxalis socialiter fausta wskazywał na społecznie korzystne skutki pewnych zachowań związanych ze schizofrenią. Antoni Kępiński w
Rytmie życia pisze: „W olśnieniu schizofrenicznym chory nagle widzi sens włas[-]nego życia i (...) poświęca wszystkie myśli dla stworzenia wielkiego dzieła swego życia, np. charytatywnego, jak brat Albert, artystycznego, jak Strindberg, Monsiel, lub filozoficznego, jak przypuszczalnie Comte”. Być może pewne cechy z początku choroby psychicznej, na przykład łagodny stan manii, ułatwiają nam karierę i sukces reprodukcyjny.
A może zaburzenia są ceną, jaką ludzkość płaci za złożoność umysłu... Świadoma aktywność psychiczna jest naszą największą zdobyczą. A funkcjonuje dzięki wytworzonej przez miliony lat ewolucji skomplikowanej strukturze, jaką jest nasz mózg. Około stu miliardów precyzyjnie rozmieszczonych komórek nerwowych, wspieranych przez osiem razy tyle komórek glejowych, tworzy między sobą setki bilionów połączeń (szacunki dla samej kory mózgowej wahają się między 60 a 240 x 1012). Ten złożony system odżywiany jest dziesięciokrotnie silniej niż reszta ciała: krew przepływa przez mózg z szybkością 750–1000 ml na minutę przez system naczyń krwionośnych, którego łączna długość szacowana jest na 160 tysięcy kilometrów!
Nic dziwnego, że ten złożony i pracujący non stop system – działalność mózgu nie ustaje ani na chwilę aż do końca życia – może czasem ulegać uszkodzeniom. Chociaż istnieją mechanizmy naprawcze: uszkodzone wypustki nerwowe odrastają, w formacji hipokampa tworzą się nowe neurony z komórek macierzystych, to czasami nie są w stanie usunąć tych uszkodzeń. Tymczasem one wpływają na sposób interakcji mózgu z otoczeniem, dalej – na ludzkie zachowanie. Ich efektem są m.in. zaburzenia psychiczne, określane – dawniej nagminnie, dziś coraz rzadziej – jako choroby umysłowe.
Co jest normalne?
Granica między normą a zaburzeniem psychicznym bywa płynna i zależy od lokalnych norm kulturowych. To one decydują w dużym stopniu, czy jeszcze jesteśmy uważani za zdrowych psychicznie, czy już uznaje się nas za chorych. Wystarczy zauważyć, jak duże różnice w częstości zaburzeń występują pomiędzy różnymi rejonami świata, a nawet krajami. I tak w USA ocenia się, że co czwarta osoba (25 proc.) ujawnia jakieś zaburzenia psychiczne, a na poważne zaburzenia cierpi około 8 proc. społeczeństwa. Najczęściej rozpoznaje się tam fobie (7,8 proc. populacji), alkoholizm (5,2 proc.) i depresję (5,1 proc.). Czy to efekt życia w kraju wysoko uprzemysłowionym?
Niekoniecznie, gdyż drugie miejsce w tym rankingu zajmuje Ukraina, gdzie zaburzenia występują u co piątej osoby (20 proc. populacji), a u 5 proc. są to poważne problemy psychiczne. Natomiast w Niemczech, Hiszpanii, Włoszech czy Japonii, a także w Pekinie (traktowanym jako osobny...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
