Terapia behawioralna opiera się na naukowych podstawach i rezultatach tysięcy badań nad procesami uczenia się, prowadzonych od przeszło 100 lat. Wyróżnia się skutecznością, dostosowaniem metod do specyficznych problemów i zaburzeń oraz stosunkowo krótkim czasem trwania. Terapię tę można wykorzystać nie tylko do zmiany zachowań problemowych, ale i do podnoszenia jakości życia i pracy.
Dla kogo ta terapia?
POLECAMY
Terapia behawioralna jest najskuteczniejszą z wszystkich form terapii – na liście skutecznych terapii, przygotowanej w 1995 roku przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne, na 25 skutecznych i prawdopodobnie skutecznych terapii 13 to terapie behawioralne. Efektywności terapii behawioralnej dowiedziono w przypadku zaburzeń rozwojowych (przede wszystkim autyzmu), fobii, zespołu stresu pourazowego, zaburzeń obsesyjno-
-kompulsyjnych, problemów małżeńskich, zachowań opozycyjnych dzieci, moczenia i zanieczyszczania się kałem, ssania kciuka i obgryzania paznokci, bólów głowy i zespołu jelita drażliwego, zaburzeń orgazmu i erekcji, zaburzenia borderline, a także w przypadku terapii przestępców seksualnych. Podejście behawioralne jest często stosowane do rozwiązywania problemów wychowawczych (zarówno w domu, jak i w szkole), czego wyrazem są programy telewizyjne, takie jak „Superniania” czy „Zaklinaczka dzieci”. Psychologowie tam występujący stosują behawioralne metody zmiany zachowań.
Na czym polega terapia behawioralna?
Terapeuci behawioralni uznają, że objawy zaburzeń mają charakter wyuczony, a zatem do ich modyfikacji wykorzystuje się metody oparte na prawach uczenia. Celem terapii behawioralnej jest rozwijanie zachowań pożądanych (np. zachowań asertywnych), redukowanie zachowań niepożądanych (np. zachowań agresywnych) oraz – co niezwykle istotne – generalizacja i utrwalanie efektów terapii.
Terapia behawioralna rozpoczyna się od zdefiniowania problemu, czyli precyzyjnego opisu niepożądanego zachowania (jak często występuje, jak długo, w jakich okolicznościach, kiedy itd.). Kolejnym krokiem jest diagnoza, czyli analiza funkcjonalna, polegająca na określeniu czynników środowiskowych, które utrzymują niepożądane zachowanie. W tym celu stosuje się zwykle tzw. ABC zachowania, czyli ustalenie czynników poprzedzających zachowanie (A od ang. antecendents), przeprowadzenie szczegółowego opisu zachowania (B od ang. behavior) oraz określenie skutków, jakie wywołuje zachowanie (C od ang. conse[-]quences). Analizę funkcjonalną przeprowadza się z wykorzystaniem metod eksperymentalnych, obserwacji lub metod pośrednich (wywiad, kwestionariusz). W kolejnym etapie ustala się cele terapii, czyli poziom, do którego chcemy zmniejszyć częstotliwość pojawiania się zachowania niepożądanego, a następnie precyzyjnie opisuje się zachowanie pożądane, które chcemy rozwinąć oraz oczekiwany poziom jego częstotliwości. Kolejnym krokiem jest ustalenie programu terapii, czyli planu stosowania lub eliminowania czynników środowiskowych kontrolujących niepożądane i pożądane zachowania. Przed rozpoczęciem terapii ustala się kontrakt, w którym klient i terapeuta określają reguły pracy, w tym swoje obowiązki.
Terapia behawioralna przebiega zgodnie z zasadami małych kroków i stopniowania trudności. Zasada małych kroków mówi, że każde zachowanie, które chcemy ukształtować (np. samodzielne mycie zębów), dzieli się na małe kroki (np. wejście do łazienki, nałożenie pasty na szczoteczkę, odkręcenie wody itd.) i uczy stopniowo każdego z nich, przechodząc do kolejnego tylko wówczas, gdy klient opanuje poprzedni krok. Zgodnie z zasadą stopniowania trudności, terapię rozpoczyna się od uczenia umiejętności podstawowych (np. wykonywania prostych poleceń), a następnie przechodzi się do bardziej skomplikowanych zachowań (np. pracy w grupie).
Metody i techniki
Metody terapii behawioralnej wykorzystują podstawowe procesy uczenia: warunkowanie instru...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
