DARIA GRABDA: Gdy słyszę słowo psychopata, przypomina mi się film „American Psycho”, w którym Christian Bale brawurowo wciela się w rolę Patricka Batemana, zamożnego biznesmena, popełniającego odrażające zbrodnie na włóczęgach i prostytutkach. Psychopata kojarzy się z mordercą, osobą szaloną, która biega po ulicy z bronią w ręku i zagraża innym. Ale czy rzeczywiście tylko tak wygląda psychopata?
DANIEL BODUSZEK: Psychopatia jest jednym z najstarszych znanych zaburzeń osobowości i często jest przedmiotem badań naukowych, ale wciąż nie ma prostej odpowiedzi na te pytania. Problem pojawia się już na poziomie definicji używanych przez naukowców w różnych krajach i środowiskach. Pierwsze opisy psychopatii opublikowane przez takich badaczy jak Hervey Cleckley czy Stephen Karpman bazowały na osobowości. Osoba psychopatyczna była przez nich przedstawiana jako racjonalna, lecz amoralna i pozbawiona empatii czy poczucia winy. Badacze zauważyli też, że psychopata może być impulsywny i agresywny. Trzeba jednak pamiętać, że te pierwsze obserwacje psychopatów były przeprowadzane w środowiskach klinicznych, a nie wśród populacji ogólnej. To sprawiło, że osoby agresywne były nadreprezentowane. Kolejni badacze stworzyli do pomiaru psychopatii narzędzia, które skupiały się nie tyle na psychopatycznych cechach osobowości, co raczej na możliwej behawioralnej manifestacji tego zaburzenia – czyli na impulsywności, tendencjach antyspołecznych i kryminalnych. Chociaż pierwsze narzędzia do pomiaru psychopatii zostały zaprojektowane dla więźniów, później te same lub podobne skale zastosowano w badaniach populacji ogólnej. Dzisiaj już wiemy, że to nie działa, ponieważ mamy wielu psychopatów, którzy zbrodni nigdy nie popełnili. Są za to odnoszącymi sukcesy biznesmenami, politykami czy lekarzami.
W swojej teorii wraca Pan do osobowości.
W modelu, który opracowałem w 2016 roku razem z dr Agatą Dębowską z University of Sheffield, proponujemy powrót do pomiaru psychopatii bazującego na osobowości, a nie na zachowaniach. W naszej teorii psychopatia składa się z czterech komponentów. Są nimi: brak wrażliwości afektywnej, czyli obniżona empatia i płytkość emocjonalna; brak wrażliwości poznawczej, czyli brak umiejętności rozumienia i mentalnego reprezentowania stanów emocjonalnych innych osób oraz brak umiejętności angażowania się w stany emocjonalne innych na poziomie poznawczym; manipulacja interpersonalna, czyli umiejętność manipulowania innymi ludźmi w celu uzyskania korzyści; egocentryzm, czyli tendencja do skupiania się na własnych interesach, wierzeniach i sposobie myślenia. Psychopathic Personality Traits Scale, którą stworzyliśmy do pomiaru tego modelu psychopatii w celach naukowych, a nie diagnostycznych, została sprawdzona na dużej populacji więziennej. W ostatnim czasie także wśród dorosłych z populacji ogólnej:...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
