Trójgłowy smok

Laboratorium

Czarne charaktery przerażają i fascynują. Jak Frank Underwood nie mają żadnych skrupułów. Nie cofną się przed niczym, by osiągnąć cel. Mimo to nieraz ulegamy ich czarowi. Jak rozpoznać osoby o mrocznych rysach osobowości? 

Pierwszy z nich to zachwycony sobą arogant, drugi to agresywny brutal, trzeci z kolei za wszelką cenę pragnie władzy i w podstępny sposób dąży do jej zdobycia. Choć te krótkie opisy wyglądają jak fragmenty profilu członków gangu, w rzeczywistości opisane cechy stanowią mroczną stronę osobowości każdego z nas. 

POLECAMY

Typy spod ciemnej gwiazdy

Zachowaniami egoistycznymi i bezwzględnymi badacze zaczęli się interesować w latach 70. ubieg­łego wieku. Wzięli wtedy pod lupę skłonności narcystyczne, psychopatyczne i makiaweliczne. Badania przeprowadzone w 2002 roku przez psychologów z University of British Columbia w Vancouver, prof. Delroya Paulhusa i jego doktoranta Kevina Williamsa, pokazały, że za pomocą tych trzech rysów można wyjaśnić nawet najokrutniejsze i najbardziej bulwersujące zachowania. Badacze nadali im niezbyt chlubny przydomek: Mroczna Triada. 

Najbardziej znanym członkiem „gangu” Mrocznej Triady jest narcyzm. Określenie to nawiązuje do Narcyza, niezwykłej urody młodzieńca, bohatera mitu greckiego, który zakochał się we własnym odbiciu. Osoba o cechach narcystycznych jest próżna, ma skłonność do przeceniania siebie, prezentuje silną potrzebę uwagi i podziwu ze strony innych. Narcyz traktuje otoczenie z góry, jest wyniosły i źle znosi nawet najbardziej konstruktywną krytykę.

Pojęcie makiawelizmu wywodzi się natomiast od nazwiska Niccola Machiavellego, włoskiego historyka i filozofa epoki odrodzenia, autora traktatu o władzy pt. Książę. Makiawelista z krwi i kości jest zimny, egoistyczny, żądny władzy. Manipuluje i wykorzystuje innych, by za wszelką cenę osiągnąć swój cel. Nie zważa na prawo ani zasady moralne, choć dobrze je zna i rozumie. Potrafi bardzo dobrze się zaprezentować w oczach innych, zachowując pozory spokoju i życzliwości. Prof. Delroy Paulhus potwierdza, że osoby o makiawelicznym rysie osobowości nieraz dopuszczają się zaplanowanych i wykalkulowanych oszustw oraz przestępstw, np. finansowych czy gospodarczych. Ponieważ doskonale się do nich przygotowują, trudno je zdemaskować.

Ludzie o cechach psychopatycznych podobnie jak makiaweliści mają tendencję do przekraczania granic bez zważania na ogólnie przyjęte zasady społeczno-moralne, jednak działają bardziej impulsywnie. Nie myślą o konsekwencjach tego, co robią, częściej też zachowują się agresywnie i nie dbają o swój wizerunek. Nieobce im są konflikty z prawem, nierzadko sięgają po nielegalne substancje psychoaktywne.

Każdy to ma

Osoby z cechami makiawelicznymi, psychopatycznymi i narcystycznymi są trudne do zniesienia dla otoczenia, nie zawsze jednak wymagają terapii. Choć określenia narcyzm i psychopatia stosowane są w odniesieniu do zaburzeń osobowości, to konstrukt Mrocznej Triady sugeruje raczej łagodniejsze nasilenie cech. 

Psychologowie uważają, że wszyscy mamy w sobie nieco z narcyza, psychopaty i makiawelisty, jednak natężenie tych cech u każdego może być inne. Granice pomiędzy mrocznymi rysami osobowości są mało wyraźne, dlatego trudno powiedzieć o kimś, że jest np. narcyzem „w czystej postaci”. „Zdrowego” psychopatę, makiawelistę czy narcyza od jego patologicznego odpowiednika odróżnimy po tym, że ten pierwszy dobrze funkcjonuje w społeczeństwie i nie ma większych trudności z realizacją swoich zadań i ról. Natomiast osoby z zaburzeniami osobowości, a więc takie, u których opisywane cechy występują w znacznym nasileniu, napotykają duże trudności zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. 

To, jak „czarne charaktery” radzą sobie z codziennymi wymaganiami, w dużej mierze zależy od pozycji zajmowanej w społeczeństwie i tego, w jakim stopniu wykonywany zawód pozwala im zaspokajać swe potrzeby. Narcyzi poszukują pracy, w której byliby podziwiani i rozpoznawani – np. w branży artystycznej. Osoby psychopatyczne natomiast preferują zajęcia praktyczne, gdy nie trzeba pracować w grupie. Z kolei makiaweliści unikają zawodów, w których musieliby pomagać innym. 

Istota zła

Niekiedy trudno rozdzielić te trzy mroczne cechy. U osób, u których jedna z nich występuje w znacznym nasileniu, zwykle odnajdziemy także dwie pozostałe. Egocentryczne, trudne do zniesienia...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI