Przyjaciel pilnie potrzebny

Krótki pobyt w szpitalu, związany z drobnym zabiegiem, zmusił Cathryn Jakobson Ramin do konfrontacji z niewygodną prawdą: – Nie mam przyjaciół. Nie było wtedy przy mnie nikogo, kto mógłby odwieźć mnie do domu – stwierdziła zbliżająca się do sześćdziesiątki dziennikarka. A wydawałoby się, że Cathryn jest otoczona ludźmi – ma udane małżeństwo, dwóch dorosłych synów i pracę, z której czerpie radość i satysfakcję.

Często się przeprowadzała, przyjaciół zostawiła w rodzinnej miejscowości i w czterech kolejnych miastach. Tam, gdzie mieszka obecnie, zna niewiele osób, do których może się zwrócić w razie potrzeby, albo po prostu miło spędzić czas w ich towarzystwie. – A ja tak bardzo lubię pogadać o wszystkim i o niczym przy dobrej kawie w zaciszu cudzej kuchni. To nadaje smak życiu, bez przyjaźni staje się ono puste
– wzdycha Cathryn.

Choć wielu psychologów z pewnością zgodzi się z Cathryn, to tylko nieliczni badali dojrzałe przyjaźnie. Naukowcy znacznie częściej przyglądali się przyjaźni nastolatków i związkom dorosłych. Obecnie jednak zaczynają przyglądać się przyjaźni z coraz szerszej perspektywy. Wiemy już, że pozytywne, głębokie relacje są ważne na wszystkich etapach życia. Dzięki nim łatwiej znosimy ból, mamy silniejszy system odpornościowy i nie grozi nam depresja. – Przez dekady naukowcy uważali, że za tymi doniesieniami kryje się prosty mechanizm. Jeśli jesteś osobą samotną, zwykle gorzej się odżywiasz i mniej dbasz o kondycję.

No i nikt bliski nie powie ci, że czas pójść do lekarza – zauważa prof. Laura Carstensen, która kieruje Centrum Badań nad Długowiecznością przy Stanford University. I podkreśla: – Dziś wiemy, że pewne emocje mogą aktywować niekorzystne dla zdrowia procesy fizjologiczne. 

O przyjaźń – platoniczną relację, opartą na sympatii, zaufaniu i wsparciu – nie jest jednak łatwo. Wielu z nas jest w takiej sytuacji jak Cathryn. Obszerne badania z udziałem ponad 177 tys. uczestników pokazują, że w ciągu ostatnich trzydziestu pięciu lat wyraźnie zmniejszyła się liczba bliskich relacji z innymi ludźmi. – Jednocześnie wzrasta wiek zawierania pierwszego małżeństwa, rośnie wskaźnik rozwodów oraz długość życia. A to oznacza, że coraz więcej osób nie pozostaje z nikim w bliskiej, wspierającej relacji. W obliczu tych zmian przyjaźń jest dziś ważniejsza niż kiedykolwiek – wyjaśnia prof. Beverley Fehr, psycholożka z University of Winnipeg.

Konsekwencje braku przyjaciół mogą być znacznie poważniejsze niż przygnębienie, które pojawia się, gdy nie mamy z kim obejrzeć dobrego filmu czy sami wracamy do domu ze szpitala. Liczne badania potwierdzają, że niewielki krąg znajomych może wiązać się z poważnym ryzykiem zdrowotnym. Psychologowie z Brigham Young University przeanalizowali wyniki 148 badań, w których wzięło udział ponad 300 tys. osób. Stwierdzili, że te otoczone ludźmi żyły dłużej i cieszyły się lepszym zdrowiem. 

Prawdziwe jest zatem przysłowie „Im nas więcej, tym weselej”. W ubiegłym roku prof. Andrew Steptoe i współpracownicy z University College London przebadali ponad 6,5 tys. Brytyjczyków w wieku 52 lat i starszych. Stwierdzili, że ryzyko śmierci może wzrosnąć na skutek izolacji społecznej. Pod tym pojęciem rozumieją nieliczne kontakty z rodziną i przyjaciółmi oraz nieangażowanie się w działalność na rzecz różnych stowarzyszeń. 

Ale większość badaczy uważa, że poczucie osamotnienia może być bardziej niebezpieczne niż rzeczywista izolacja. Tego zdania jest także prof. John Cacioppo z University of Chicago, ekspert w dziedzinie badań nad samotnością i autor książki Loneliness: Human Nature and the Need for Social Connection (Samotność. Ludzka natura i potrzeba relacji społecznych). Dwa lata temu prof. Cacioppo wraz ze współpracownikami przebadał ponad 2100 dorosłych w wieku 50 lat i starszych. Naukowcy stwierdzili, że poczucie osamotnienia może skrócić życie nawet o 6 lat – mimo że otaczają nas ludzie, nie palimy i dbamy o kondycję fizyczną.

– Na nasze zdrowie nie wpływa to, czy jesteśmy sami, czy z innymi. Można czuć się straszliwie samotnym wśród ludzi – przekonuje prof. Cacioppo. Obecnie ekspert prowadzi badania nad starzeniem, finansowane przez Ministerstwo Zdrowia. Ich wstępne wyniki pokazują, że poczucie osamotnienia łączy się z objawami depresji i wysokim ciśnieniem.

Można czuć się straszliwie samotnym nawet w tłumie ludzi.

Dotychczasowe badania pokazują również, że wsparcie społeczne może przyspieszać powrót do zdrowia. Dr Lisa Jaremka i jej współpracownicy z Centrum Badań nad Rakiem przy Ohio State University przebadali dwieście kobiet, które przeżyły nowotwór piersi. Okazało się, że te, które miały oparcie w innych ludziach, były m...