Niedorośli dojrzewają

Ciało zmienia kształt, głos barwę, włosy wyrastają tam, gdzie do tej pory ich nie było. Dojrzewanie to trudna przemiana, i dotyczy nie tylko ciała.

– Gdy dzieci zmieniają się pod względem fizycznym, zaczynają inaczej o sobie myśleć, i ludzie też zaczynają inaczej je traktować – wyjaśnia dr Jane Mendle, psycholożka z Cornell University.

Dla młodych osób, które dojrzewają wcześniej niż ich rówieśnicy, okres ten jest szczególnie trudny. Dotyczy to przede wszystkim dziewczynek. Jak tłumaczy prof. Julia Graber, psycholożka z University of Florida, wcześnie dojrzewające dziewczęta są bardziej narażone na problemy psychospołeczne, takie jak depresja, sięganie po substancje psychoaktywne czy wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego. O zagrożeniach czyhających na wcześnie dojrzewających chłopców wiemy mniej, jednak badania sugerują, że oni też mogą borykać się z różnymi problemami. 

To niepokojące dane, zważywszy, że na całym świecie obniża się wiek, w którym dzieci zaczynają dojrzewać. Jeszcze sto lat temu w Europie i USA dziewczynki dostawały pierwszej miesiączki średnio w wieku 16 lat. Obecnie, jak pokazują badania dr Susan Euling i jej współpracowników, miesiączka pojawia się w 13. roku życia. Znacznie mniej badań przeprowadzono na temat wieku dojrzewania chłopców. Wiąże się to częściowo z tym, że w ich przypadku nie ma tak jasnego kryterium, jak pierwszy okres u dziewcząt. Niektóre badania sugerują jednak, że też rozwijają się wcześniej niż chłopcy żyjący sto lat temu.

Zrozumienie pułapek, jakie stwarza wczesne dojrzewanie, nie jest proste. Nie jest to przecież pojedyncze zdarzenie, ale proces, który może trwać ponad cztery lata. – A to, co dzieje się w pierwszym roku pokwitania, może znacznie różnić się od tego, co dzieje się w ostatnim roku – wyjaśnia dr Mendle. Psychologowie jednak coraz lepiej rozumieją społeczne i środowiskowe czynniki, które sprawiają, że wczesne dojrzewanie jest tak burzliwym okresem.

Chcę być jak inni

Dojrzewanie rozpoczyna się, gdy przysadka mózgowa wytwarza hormony, które dają ciału sygnał do zwiększenia produkcji estrogenu i progesteronu u dziewcząt oraz testosteronu u chłopców. Hormony te wpływają na rozwój drugorzędowych cech płciowych. Dziewczynki zaczynają dojrzewać między 8. a 13. rokiem życia, a pierwszym sygnałem są rosnące piersi. Pokwitanie kończy się wraz z pierwszą miesiączką. Chłopcy z kolei zaczynają dojrzewać między 9. a 14. rokiem życia, gdy powiększają im się narządy płciowe. Koniec dojrzewania wieszczy wyraźne się obniżenie głosu i pojawienie się mocniejszego zarostu na twarzy.

O przedwczesnym dojrzewaniu możemy mówić, gdy te symptomy pojawiają się przed 8. rokiem życia. Ryzyko wystąpienia problemów psychicznych dotyczy jednak nie tylko dzieci przedwcześnie pokwitających, ale również tych, które dojrzewają w typowym wieku, tyle że jako pierwsze spośród rówieśników. 

Większość dzieci w wieku 9–12 lat pragnie przede wszystkim przynależeć do grupy. – W tym wieku młody człowiek w żaden sposób nie chce...