Dla każdego z nas humor i dowcip oznaczają coś innego – dla jednego może to być po prostu przejaw dobrego samopoczucia lub życzliwości, solidarności czy miłości, dla kogoś innego wręcz filozofia życia... Humor i dowcip są swoistymi formami twórczości, pozwalającymi m.in. na niekonwencjonalne rozwiązania w wielu dziedzinach ludzkiej działalności. Ułatwiają nawiązywanie kontaktów i zacieśniają związki z innymi ludźmi. I, wbrew pozorom, wcale nie świadczą o beztrosce czy lekkim podejściu do życia.
Humor i dowcip są cechami typowo ludzkimi, świadczącymi o pełnym rozwoju osobowości człowieka. Dlatego też poważnie traktują je różne dziedziny nauki: psychologia, socjologia, biologia, neurologia czy pedagogika.
Istnieje wiele rodzajów humoru, które pozytywnie wpływają na wychowanie, np. redukują zachowania agresywne i lękowe, kształtują i wzmacniają osobowość ucznia na każdym etapie rozwojowym. W życiu dziecka humor spełnia cztery podstawowe funkcje:
- relaksującą, bowiem w trakcie zabawy z pogodną, pełną humoru osobą dziecko odpręża się, łatwiej znosi negatywne stany psychiczne, uwalnia się od zahamowań, samo jest radosne i uśmiechnięte;
- terapeutyczną, bowiem kształtuje zdrową psychikę dziecka, umożliwia mu pozbycie się stresów i frustracji, a przynajmniej je łagodzi;.
- poznawczą, bowiem pomaga w poznawaniu świata, przełamuje opory i nieśmiałość; dziecko łatwiej zapamiętuje ważne treści, jeśli podane są w postaci dowcipnych wierszyków czy historyjek albo w trakcie radosnych zabaw;
- wychowawczą, bowiem dzięki humorystycznemu potraktowaniu niewłaściwych zachowań dziecka łatwiej uzyskamy zamierzone wychowawcze efekty niż za pomocą perswazji czy ciągłego pouczania.
Szkoła jest jednym z tych miejsc, w których humor występuje w wyjątkowym stężeniu – sprzyja temu nagromadzenie na stosunkowo niewielkiej przestrzeni wielkiej liczby osób w różnym wieku, reprezentujących różnorodne osobowości. Taka sytuacja powoduje, że w szkolnych salach i korytarzach niemal bez przerwy dochodzi do humorystycznych zdarzeń.
Postanowiłam więc zbadać szkolny humor. Interesowało mnie przede wszystkim, kto i kiedy sięga po humor, jak wzajemnie oceniają swoje poczucie humoru nauczyciele i uczniowie. Chciałam też sprawdzić, czy nauczyciele uważają humor za godną uwagi metodę wychowawczą. Przeprowadziłam ankietę wśród losowo wytypowanych pięćdziesięciu uczniów oraz pięćdziesięciu nauczycieli krakowskich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Za punkt wyjścia przyjęłam typologię śmiechu zaproponowaną przez Piotra Szarotę w książce Psychologia śmiechu. Analiza kulturowa.
Szarota wyodrębnił aż 21 jego typów: radosny, życzliwy, porozumiewawczy, uprzejmy, figlarny, swobodny, ironiczny, czuły, zalotny, nieśmiały, przepraszający, przymilny, dumny, dobrotliwy, ośmielający, przekorny, przebiegły, współczujący, złośliwy, lekceważący oraz zuchwały. Uznałam, że odpowiedzi ankietowanych na pytanie o to, jakie rodzaje śmiechu występują najczęściej w ich środowisku oraz jakie funkcje one spełniają, pozwolą mi potem przejść do określenia typów humoru szkolnego oraz ich funkcji wychowawczych.
Wśród...
Wychowawca humor
Humor powinien być stałym elementem relacji między nauczycielami a uczniami. Bez niego trudniej o wzajemny szacunek i zrozumienie, zaś nauczanie staje się zajęciem żmudnym, niewdzięcznym i często nudnym.