Przed stu laty Anna Wyczółkowska należała do grupy najaktywniejszych społecznie kobiet w Polsce. Udzielała się na terenach dawnego zaboru austriackiego, głównie w Krakowie i we Lwowie. W okresie, gdy utrudniano edukację akademicką przedstawicielkom płci pięknej, prowadziła wykłady w ramach „Czytelni dla Kobiet” – organizacji działającej na rzecz rozbudzenia i podniesienia kultury umysłowej lwowianek. Wyczółkowska starała się udowodnić, że kobiety mogą sprostać każdemu wyzwaniu na równi z mężczyznami. Lubiła na przykład turystykę, najbardziej – górskie wspinaczki.
Jej przyjaciółka Maria Konopnicka wspominała w jednym z listów, że w październiku 1891 roku w Szwajcarii odbyła wspólnie z Wyczółkowską długą pieszą wędrówkę po Alpach Zachodnich – z Arth na sięgający prawie 1800 m n.p.m. szczyt Rigi (zwany „Królową Gór”), a stamtąd do Weggis. Jedenastogodzinna wyprawa w śnieżycy i mgle była trudnym sprawdzianem ich możliwości. Ta znajomość trwała wiele lat, dzięki niej Wyczółkowska napisała później portret psychologiczny Marii Konopnickiej, opracowując go na zamówienie Polish Women’s Alliance of America w Chicago.
Szkice psychologiczne
Pierwsza większa partia tekstów Wyczółkowskiej ukazała się w zbiorze zatytułowanym Szkice psychologiczne, który został wydany w roku 1899 w Krakowie. Jest to zbiór sześciu rozpraw, z których cztery były wcześniej drukowane na łamach „Ateneum” oraz „Życia”. Teksty te syntetyzują różne zagadnienia z zakresu badań psychologicznych i stanowią polemikę z naukowymi autorytetami epoki, głównie z Wilhelmem Wundtem.
W pierwszej rozprawie, mającej charakter historyczno-przeglądowy, Wyczółkowska omówiła zagadnienie lokalizowania procesów psychicznych w mózgu. Podzieliła okresy eksploracji tego problemu na trzy epoki. Za najwcześniejszą uznała filozoficzne spekulacje pojawiające się od czasów Demokryta aż po Kartezjusza. Etap drugi to poszukiwania zależności między poszczególnymi częściami układu nerwowego a procesami świadomości.
Zaliczyła tu prace z zakresu kraniologii, frenologii i fizjonomiki, pozbawione podstaw naukowych, ale ważne w tym sensie, że sugerujące istnienie wyspecjalizowanych ośrodków psychicznych w mózgu. Trzecią epokę otworzyły liczne prace doświadczalne, opierające się na rzetelnych badaniach anatomicznych, wśród których wyróżniają się pionierskie doniesienia Pierre’a Paula Broca i później Eduarda Hitziga oraz Gustava Fritscha.
Dwa inne szkice ze wspomnianej książeczki: „O rozwoju psychologii i jej metod” oraz „Najnowsze kierunki i obecny kryzys w psychologii” są głosem w dyskusji nad drogami rozwoju psychologii i jej perspektywami na przyszłość. Wyczółkowska wyróżniła w historii myśli psychologicznej cztery okresy: etyczno-metafizyczny (tu zaliczyła dorobek starożytnych filozofów greckich), racjonalizmu (myśl kartezjańska), krytyczny (Kant i jego niewiara w „naukowość” psychologii) oraz empiryczny, w którym uczeni próbują udowodnić, iż wątpliwości filozofa z Królewca były nieuzasadnione.
Za graniczną datę narodzin psychologii uznała Wyczółkowska rok 1860, w którym ukazał się pod...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
