Zabawny ten śmiech

Ja i mój rozwój Praktycznie

Tętno pędzi jak szalone, brakuje ci tchu. Jesteś osłabiony i bezbronny. Twoje ciało ,,kurczy się”, nie możesz siedzieć ani prosto stać. Boisz się spojrzeć ludziom w twarz, odebrało ci mowę. Mimo to czujesz się wspaniale.

Potrafimy wyrażać emocje głosem. Wykorzystujemy do tego mowę albo niewerbalne wokalizacje, takie jak krzyk czy szloch. Te drugie intrygują – powstają inaczej niż mowa, nie angażują bowiem wcale lub prawie wcale narządów artykulacji (języka, żuchwy, podniebienia miękkiego, warg). Towarzyszą im natomiast: zmienny rytm oddechu, ciśnienie podgłośniowe, napięcie krtani oraz charakterystyczna mimika.

Znamienne, że niewerbalne emocjonalne odgłosy wydają nawet pacjenci z obustronnym uszkodzeniem obszarów mózgu odpowiedzialnych za mowę. To sugeruje, że mają one związek z ewolucyjnie ,,starszym” systemem produkcji dźwięków, których nie trzeba się uczyć. Zapewne dlatego niewerbalna ekspresja uczuć miewa więcej wspólnego z odgłosami wydawanymi przez ssaki niż z ludzką mową.

Śmiechem zainteresowałam się w trakcie badań nad niewerbalnymi sposobami wyrażania emocji, które prowadziłam w latach 90. Ja i moi koledzy początkowo śledziliśmy dźwiękowe rodzaje ekspresji uczuć u pacjentów z zaburzeniami neuro[-]psychologicznymi. Zajmowaliśmy się m.in. smutkiem, szczęściem, złością, wstrętem i zdziwieniem, a więc tymi emocjami, które Paul Ekman uznał za podstawowe – czyli takie, które występują we wszystkich kulturach, są ,,zaawansowane” ewolucyjnie, mają wyraźną ekspresję i różnorodne podłoże neurobiologiczne.

Prace Ekmana i jego współpracowników ujawniły, że mimika ukazująca te podstawowe emocje jest uniwersalna. Badania neuropsychologiczne z lat 90. pokazały, że za rozpoznawanie przynajmniej niektórych emocji podstawowych (np. obrzydzenia, smutku czy strachu) odpowiadają konkretne obszary układu nerwowego (gdy dany obszar jest uszkodzony, tracimy zdolność prawidłowego rozpoznawania tych emocji).

Szukając dowodów na uniwersalność emocji, razem ze współpracownikami przeprowadziłam badanie, w którym grupie osób rozdaliśmy ,,scenariusze” (np. ,,Ktoś, kogo kochałeś, zmarł”) z prośbą, by wyraziły swoje uczucia za pomocą niewerbalnych dźwięków. Nie podaliśmy im jednak żadnych wzorców odgłosów, które mogłyby naśladować. Wyeliminowaliśmy także typowe odgłosy, np. „fuj/błe” oznaczające wstręt czy „łała” na wyrażenie płaczu. Szukaliśmy bowiem odgłosów całkowicie niewerbalnych, ale dających się powiązać z mimiką towarzyszącą emocjom.

POLECAMY

Dla każdej z emocji podstawowych odkryliśmy charakterystyczne wzorce dźwięków. Zebraliśmy także dowody na to, że za poszczególne emocje odpowiadają różne elementy systemu nerwowego (na przykład zdolność do dźwiękowego i mimicznego uzewnętrzniania lęku ulega pogorszeniu wskutek uszkodzenia ciała migdałowatego).

Moi współpracownicy, Disa Sauter i Frank Eisner, odbyli kilka wypraw do Namibii, dzięki którym mogliśmy udowodnić, że takie emocje jak: lęk, złość, wstręt, zdziwienie oraz smutek są rozpoznawane bez względu na kulturę. Okazało się bowiem, że Anglicy i członkowie namibijskiego plemienia Himba prawidłowo odczytywali je u siebie nawzajem na podstawie mimiki.
Coraz wyraźniej widzieliśmy również, że ekspresja podstawowych emocji to nie tylko określony wyraz twarzy, ale także niewerbalne odgłosy. Zwróciliśmy także uwagę na ciało, które wyraża niektóre emocje podstawowe równie dobrze jak głos i twarz.

Więcej słońca niż mroku

Gdy zaczęłam dokładniej zajmować się emocjami podstawowymi (lękiem, złością, wstrętem, smutkiem, zdziwieniem oraz szczęściem), uderzyła mnie wyraźna skłonność psychologów do badania negatywnych emocji. Zasadniczo negatywne są cztery z nich, zdziwienie jest raczej neutralne albo stanowi wstęp do innej emocji, natomiast szczęście jako jedyne jest bezsprzecznie pozytywne. Psycholog Barbara Fredrickson skrytykowała psychologów za taką tend...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI