Friedrich Nietzsche, Jean-Jacques Rousseau, Ludwig Wittgenstein – tych trzech filozofów cytuje papież w wydanej ostatnio encyklice Lumen Fidei (Światło wiary). Zaskakujące jest to, że ważnym punktem odniesienia tego kościelnego traktatu są myśliciele dalecy od katolickiej ortodoksji, a typowi filozofowie chrześcijańscy (tacy jak św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu) pełnią w nim bardziej rolę teologów. Fakt ten świadczy o szerokich horyzontach i pasji intelektualnej jego głównego autora, Benedykta XVI, oraz o serdecznej otwartości Franciszka, któremu przypadło encyklikę ogłosić. (Dodajmy, że jest ona chyba pierwszym dokumentem papieskim, w którym – za pośrednictwem Martina Bubera – cytowany jest chasydzki rabin z Kocka). Spójrzmy na papieską koncepcję wiary przez pryzmat dyskusji z trzema wymienionymi tu filozofami.
W poszukiwaniu światła
Encyklika koncentruje się wokół metaforyki światła: wiara jest jak światło, które rozświetla ciemności ludzkiego życia. Twórcy i potomkowie idei oświeceniowych wykorzystali tę metaforykę do wyrażenia opinii przeciwnej: rzeczywistym światłem ludzkości jest rozum, a wiara to przeżytek karmiący się mrokami naszej niewiedzy. W ramach tej tradycji młody Nietzsche mógł powiedzieć: „jeśli chcesz osiągnąć pokój duszy i szczęście, to wierz, ale jeśli chcesz być uczniem prawdy, wówczas badaj”. Encyklika nie tyle wchodzi w polemikę z tą propozycją, ile wskazuje na jej fiasko: „Stopniowo dostrzegano jednak, że światło autonomicznego rozumu nie potrafi wystarczająco rozjaśnić przyszłości; w końcu kryje się ona w mroku i pozostawia człowieka z lękiem przed nieznanym”. Innymi słowy, wiedza kontrolowana przez rozum przekazuje nam rozmaite informacje, ale nie dostarcza odpowiedzi na najważniejsze, egzystencjalne pytania ludzi. Prawdopodobnie z tą diagnozą zgodziłby się dojrzały Nietzsche, ale odrzuciłby p...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
