Pani Katarzyna ma 60 lat. Przeszła kilka operacji mózgu. Pomimo wieloletniej rehabilitacji wciąż ma problemy poznawcze: osłabioną pamięć i koncentrację, trudności w planowaniu działań, a także w rozwiązywaniu problemów. Cierpi również na częściowy niedowład, porusza się o kulach. Ma też zaburzoną koordynację wzrokowo-ruchową.
POLECAMY
Poszukując nowych metod rehabilitacji, pani Katarzyna trafiła m.in. do firmy Titanis, specjalizującej się w technologiach komputerowych pomocnych w rozwoju czy przywracaniu sprawności mózgu. Obecnie Titanis, przy wsparciu instytucji rządowych, pozarządowych i europejskich, prowadzi projekt Neuroforma – pracuje nad stworzeniem programu neurorehabilitacji, który wykorzystuje techniki komputerowe.
Na jednym ze spotkań pani Katarzyna odbyła serię ćwiczeń, w czasie których równocześnie wykonywała zadania ruchowe i poznawcze mocno angażujące uwagę. Po ich zakończeniu kobieta stanęła równo na nogach – nie udało jej się to po żadnej z wcześ[-]niejszych sesji fizjoterapeutycznych. Co sprawiło, że nagle okazało się to możliwe?
Trening umysłu i ciała
Potoczne stwierdzenie „w zdrowym ciele zdrowy duch” już dawno straciło status jedynie mądrości ludowej – dziś śmiało można o nim mówić jako o prawdzie naukowej. W roku 2013 naukowcy z USA i Kanady, Louis Bherer, Kirk Erickson oraz Teresa Liu-Ambrose, zestawili kilkadziesiąt dostępnych badań naukowych dotyczących związku między aktywnością fizyczną a sprawnością umysłową. Okazało się, że zdecydowana większość z nich potwierdza pozytywny wpływ różnego rodzaju aktywności ruchowej na umysł.
Mechanizmy, które to powodują, nie są dziś dokładnie znane. Naukowcy próbują to tłumaczyć redukcją stresu związaną z aktywnością fizyczną czy też lepszym ukrwieniem mózgu wynikającym z aktywności fizycznej. Istnieją również badania wskazujące, że ruch wywołuje ogólne i długotrwałe podniesienie aktywności niektórych struktur mózgowych, a nawet przyczynia się do neurogenezy – powstawania nowych komórek w mózgu.
Nie od dziś wiadomo, że aktywność umysłowa ma pozytywny wpływ na sprawność fizyczną. Aby przyspieszyć proces zdrowienia, kontuzjowanym sportowcom poleca się oglądanie nagrania ze swoich występów, mają też co jakiś czas wyobrażać sobie, że trenują i wykonują konkretne ćwiczenia. Badania amerykańskiej badaczki Renae Smith-Ray z 2013 roku sugerują z kolei możliwość poprawy motoryki u seniorów jedynie dzięki systematycznemu wykonywaniu komputerowych ćwiczeń poznawczych stworzonych przez firmę Posit Science, rozwijających m.in. szybkość przetwarzania informacji oraz pamięć przestrzenną. Po takim dziesięciotygodniowym treningu poznawczym osoby badane wypadały lepiej niż przed treningiem w teście polegającym na jak najszybszym powstaniu z krzesła, przejściu trzech metrów i powrocie do krzesła (ang. Timed Up and Go Test).
Aktywność fizyczna wpływa zatem na formę umysłu, ćwiczenia poznawcze – na sprawność ciała. Tymczasem przez lata pacjenci na jednych zajęciach ćwiczyli z fizjoterapeutą, ekspertem od ciała, na innych z neuro[-]psychologiem, który „pracował” nad ich umysłem. Brakowało narzędzi i pomysłów, jak połączyć trening poznawczy z ruchowym, brakowało też wiedzy, jakie może to przynieść korzyści.
Komputery na odsiecz
Ostatnie kilkanaście lat przyniosło nowe możliwości w zakresie tworzenia zintegrowanego treningu poznawczo-ruchowego dla pacjentów. Nieocenione okazały się przy tym coraz bardziej zaawansowane i powszechne komputery. Na rynku wraz z konsolami do gier pojawiły się tanie, a zarazem bardzo precyzyjne czujniki ruchu, takie jak kamera Kinect czy platforma balansowa Wii Balance Board. W efekcie zaczęły powstawać programy komputerowe wspierające rehabilitację ruchową, często w formie atrakcyjnych, interaktywnych gier, w których steruje się postacią na ekranie, poruszając się pod okiem specjalnej kamery. Przykładami są systemy Gesturetek Health czy Jintronix. Pacjenci mają dziś także dostęp do programów i serwisów internetowych do treningu poznawczego, tzw. brain fitnessu (np. serwisy CogniFit i Lumosity).
Wciąż trudno jednak znaleźć narzędzie, w którym świadomie połączone zostały elementy ćwiczeń poznawczych i ruchowych. Warunki te spełnia system Neuroforma – program komputerowy wspierający neurorehabilitację, który wykorzystuje kamerę połączoną z komputerem.
Na czym to właściwie polega? Wcześniej w czasie rehabilitacji pani Katarzyna stawała przed ścianą lub lustrem i wykonywała sekwencje ćwiczeń ruchowych opisanych w instrukcji. Do ćwiczeń poznawczych – umysłowych – wykorzystywała wspomniany portal Lumosity. Natomiast korzystając z systemu Neuroforma, pacjent staje lub siada naprzeciwko ekranu komputera, na ekranie widzi swoje lustrzane odbicie, a wokół pojawiają się różne obiekty. Pacjent łapie je, przesuwa, usuwa, uderza lub ich unika.
Trening taki ma formę gry komputerowej, zawierającej w swoim scenariuszu zadania ruchowe, połączone z elementami treningu poznawczego, m.in. ćwiczeniem procesów spostrzegania, planowania, uwagi czy pamięci. Jedno z ćwiczeń polega na przykład na próbie złapania uciekającego motyla, który zmienia co chwilę kierunek lotu oraz wtapia się w roje innych owadów, co zmusza do ciągłej wytężonej koncentracji. Rezultaty osiągane przez pacjenta są w tym przypadku uzależnione zarówno od jego sprawności ruchowej, jak i umysłowej.
Ale po co właściwie łączyć ćwiczenia poznawcze i r...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
