Podaj dobro dalej 

Ja i mój rozwój Laboratorium

Chcesz żyć w lepszym świecie? Możesz, tylko podaj dalej. Dobro wróci do Ciebie wcześniej czy później, wróci zgodnie z regułą wzajemności pośredniej. Jak Kuba Bogu, tak Bóg - Jakubowi.

Pewnego razu Eugene Simonet, nauczyciel korzystający z niekonwencjonalnych metod nauczania, zaproponował uczniom szczególne zadanie domowe. Mieli wymyślić, w jaki sposób można zmienić świat na lepszy. Następnego dnia wśród różnych projektów przygotowanych przez uczniów odkrył pracę zatytułowaną: „Podaj dalej”. Jej autor, jedenastoletni Trevor McKinney, wpada na prosty pomysł: wystarczy okazać wsparcie trzem osobom, które same nie mogą sobie poradzić z problemem. Następnie każda z nich pomaga kolejnym trzem potrzebującym. Te ofiarowują swoją pomoc innym osobom. Chłopiec nie tylko opisuje swój zamiar, ale zaczyna wprowadzać go w życie. „Podaj dalej” stopniowo rozprzestrzenia się na cały kraj, „zarażając” dobrem coraz szersze kręgi ludzi.

Złota zasada: Jak Bóg Kubie, tak Kuba Bogu
Przytoczona historia nawiązuje do filmu „Pay it Forward” („Podaj dalej”) opartego na powieści Catherine Ryan Hyde. Wprowadza nas ona na grunt naukowo dotąd niezbadany. O ile bowiem dynamika relacyjna wzajemności (tej bezpośredniej) jest dobrze znana, o tyle przykład wzajemności pośredniej wymyślony przez Trevora, choć obecny w życiu, wciąż pozostaje tajemnicą.

Spójrzmy na polskie przysłowie: „Jak Bóg Kubie, tak Kuba Bogu”. Nietrudno zauważyć, że jakikolwiek czyn na rzecz innej osoby pociąga za sobą podobną odpowiedź z jej strony. Jeśli ktoś działa na naszą korzyść, to my, w odpowiedzi na jego życzliwy gest, również zrobimy coś na jego korzyść. W przypadku czegoś złego również nie pozostajemy obojętni. Starotestamentowa prawda: „Oko za oko, ząb za ząb” jest mocno zakorzeniona w naszej mentalności.

Z trudem natomiast przychodzi nam myśleć w kategoriach typu: „Jak Bóg Kubie, tak Kuba Jakubowi”, lub „Jak Bóg Kubie, tak Bogu Jakub”.

Taką relację można nazwać „schematem otwartych trójkątów”. Polega ona nie na wymianie Ja-Ty, sze[-]roko opisanej w socjologii przez Petera M. Blaua, a w psychologii przez Roberta B. Cialdiniego i Ellio[-]ta Aronsona, ale umożliwia działanie na rzecz osoby trzeciej. „Jak Bóg Kubie, tak Kuba Jakubowi”, czyli: (1 → 2) → (2 → 3), oznacza „oddolną” wzajemność pośrednią (upstream reciprocity). Z kolei „Jak Bóg Kubie, tak Jakub Bogu”, czyli: (1 → 2) → (3 → 1), opi[-]suje „odgórną” wzajemność pośrednią (downstream reciprocity).

POLECAMY

Dlaczego Kuba, obdarowany przez Boga, obdarowuje następnie Jakuba i dlaczego Jakub obdarowuje Boga, który wcześniej obdarował Kubę? Skąd biorą się w nas postawy, które nie mają racjonalnego podłoża, sprawiają wrażenie nielogicznych i nieprzynoszących nam bezpośrednio korzyści? Zacznijmy od „epoki lodowcowej”.

Odkrycia antropologów kulturowych podają, że w okresie plejstocenu, czyli epoki lodowcowej, plemiona trzymały się mocno tożsamej sobie grupy, gdyż tylko w grupie miały szansę na przetrwanie. Jednocześnie, jak zauważają amerykańscy ekolodzy Paul H. Shepard i Florence R. Shepard, wrogie sobie plemiona walczyły zawzięcie o terytoria, dążąc do obrony własnych obszarów i opanowania nowych ziem.

Możemy więc przypuszczać, że u początków życia społecznego wytworzyła się wzajemność bezpośrednia. Ale prawdopodobnie nie istniał jeszcze wtedy typ relacji właściwy wzajemności pośredniej, gdyż wymagałby on działania na korzyść wrogiej sobie grupy, co poważnie zagrażałoby przeżyciu plemienia. Biolodzy z Williamem D. Hamiltonem i Robertem Triversem na czele utrzymują, że z ewolucyjneg...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI