Salomon Szereszewski, rosyjski dziennikarz, miał pamięć, o jakiej można marzyć. Z łatwością zapamiętywał ciągi i matryce kilkudziesięciu cyfr, ciągi słów i skomplikowane wzory. Wystarczyło, że raz je zobaczył, by pamiętał je nawet przez kilkanaście lat. Opisał go znany neurofizjolog i neuropsycholog rosyjski Aleksander Łuria w książce O pamięci, która nie miała granic. Ludzi o niezwykłych umiejętnościach pamięciowych nazywa się mnemonistami. Szereszewski był jednym z najbardziej znanych, ale nie jedynym. Podobne zdolności miał arcymistrz szachowy V.P., który – co ciekawe – urodził się blisko rodzinnych stron Szereszewskiego. Bubbles P., zawodowy hazardzista, powtarzał bezbłędnie długie ciągi cyfr wspak i pamiętał układy kart. Rajan Mahadevan, wykładowca psychologii, znany jest z pobicia rekordu Gui[-]nnessa w zapamiętywaniu kolejnych cyfr liczby Pi. Zapamiętał ich 40.000. Co prawda jego rekord został pobity, ale teraz Mahadevan zamierza wyrecytować 100.000 kolejnych cyfr liczby Pi. Polska także ma swoich reprezentantów w gronie mnemonistów: Samuel Krieger bywał nazywany królem logarytmów, a osiągnięcia w zapamiętywaniu ciągów cyfr Salo Finkelsteina budziły zdumienie w wielu krajach.
Zapamiętywanie mistrzów
Skąd biorą się niezwykłe osiągnięcia mnemonistów? Czy ich umiejętności są wrodzone, czy nabyte? Analizy osiągnięć niektórych mnemonistów zdają się wskazywać na istotne znaczenie czynnika wrodzonego. Dotyczy to na przykład Salomona Szereszewskiego, V.P. czy Rajana Mahadevana. Ich umiejętności ujawniły się wcześnie w rozwoju, a w przypadku Szereszewskiego i Mahadevana stwierdzono także występowanie podobnych zdolności u bliskich krewnych. Zatem osoby, które skarżą się na swoją pamięć, a przy tym nie za bardzo mają ochotę trudzić się jej doskonaleniem, mogą się wytłumaczyć: cóż, z taką pamięcią się urodziłem.
POLECAMY
Ale to tylko jedna strona medalu. Inni mnemoniści, np. Krieger, Finkelstein czy Bubbles P., zawdzięczają swoje osiągnięcia wyłącznie lub niemal wyłącznie ćwiczeniom. Chociaż wrodzone zdolności mogą mieć znaczenie, nie są warunkiem koniecznym dla wybitnych osiągnięć: intensywne ćwiczenie pozwala na znaczące podwyższenie wyników, a przy współwystępowaniu odpowiednich predyspozycji nawet na mistrzostwo w zapamiętywaniu. I to prawie niezależnie od tego, w jakim wieku rozpoczyna się trening. Krieger i Finkelstein zaczęli ćwiczyć pamięć pod koniec wieku młodzieńczego, a wcześniej nie przejawiali żadnych niezwykłych osiągnięć arytmetycznych. Ich przypadki wspierają poglądy przedstawicieli tzw. nurtu eksperckiego w badaniach psychologicznych. Na przykład, według koncepcji wyćwiczonej pamięci autorstwa K. Andersa Eric[-]ssona, profesora Florida State University, niezwykłe osiągnięcia pamięciowe są wyłącznie wynikiem odpowiedniego ćwiczenia. Czyli niezwykła pamięć jest po prostu wyuczoną umiejętnością.
W rzymskim pokoju
Rezultaty badań nad nadzwyczajną pamięcią pozwalają sądzić, że pamięć w znacznej mierze może podlegać usprawnianiu, aż do osiągnięcia poziomu mistrzów. Warto przywołać fascynujące wyniki poszukiwań prowadzonych w ramach koncepcji testowania granic. Sformułował ją Paul B. Baltes, zmarły w 2006 roku niemiecki psycholog zajmujący się m.in. rozwojem w biegu życia i mądrością. Metodologia testowania granic pozwala na oszacowanie rezerw rozwojowych konkretnej osoby, możliwego zakresu usprawnienia funkcjonowania, zwłaszcza w starszym wieku. W badaniach porównywano osiągnięcia osób w podeszłym wieku oraz studentów. Badanych uczono stosowania metody loci (od łac. locus – miejsce), zwanej inaczej rzymskim pokojem. Ta znana od starożytności mnemotechniczna sztuczka, przypisywana greckiemu poecie Symonidesowi, pozwala zapamiętać nawet kil...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
