Obserwator tłumów

inne Laboratorium

Ponoć pierwszym francuskim uczonym, który pod koniec XIX wieku zawitał na Podhale, był Gustave Le Bon. Ten sam, którego nazwisko wielu czytelników skojarzy od razu ze słynną książką Psychologia tłumu. Pokłosiem wizyty był wyjątkowo dokładny raport o polskich Tatrach, w którym znalazła się nawet legenda o Janosiku.

O Tatrach i Podhalu opublikował Le Bon dwie prace: w roku 1881 oraz siedem lat później. Ważniejsza była ta pierwsza, poświęcona badaniom nad „aktualnym formowaniem się rasy”. Naukowca zainteresowała oczywiście specyfika kulturowa i antropologiczna naszych górali. W swej pracy opisał geografię Podhala i obserwacje etnograficzne tamtejszej społeczności. Cytując szwedzkiego botanika Görana Wahlenberga (1780–1851), stwierdził, że „nigdzie w Europie, za wyjątkiem może Laponii, natura nie prezentuje się w aspekcie tak przerażającym i tak dominującym” jak właśnie w Tatrach.
Przewodnikami i pomocnikami w kontaktach z tubylcami byli dla Le Bona dwaj polscy uczeni: August Wrześniowski (1836–1892), pionier darwinizmu w Polsce, oraz Tytus Chałubiński (1820–1889), lekarz, przyrodnik, miłośnik Tatr i przyjaciel ich mieszkańców. Wyniki pomiarów konsultował Francuzowi Izydor Kopernicki (1825–1891), antropolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Warto nadmienić, że otrzymany od Le Bona egzemplarz tej pracy Kopernicki podarował Bibliotece Jagiellońskiej.

Le Bon podkreślał, że choć Podha[-]lanie mówią gwarą tego samego ję[-]zyka co reszta mieszkańców Ga[-]licji, odmienne są ich obyczaje, stroje, sposób życia, fizjonomia i różne cechy antropologiczne. Pisał, że mieszkańcy Podhala różnią się również od otaczających ich od południa Słowaków, są drobniejszej budowy, żywsi oraz zręczniejsi. Jako ciekawostkę odnotował informację podaną mu przez docenta Kopernickiego – że mimo przestudiowania ksiąg metrykalnych z okolicznych parafii, nie udało się odnaleźć żadnego wpisu o zawarciu małżeństwa między członkami tych dwóch społeczności. „Słowacy i Podhalanie tworzą więc dwie populacje od siebie odseparowane” – skonstatował.
W pracy francuskiego uczonego znalazła się charakterystyka geologiczna i klimatyczna Tatr, omówienie tatrzańskiej flory i fauny, w dalszej zaś części informacje o architekturze góralskiej, a nawet wzmianki o oscypku i żętycy. Główny opis stanowi oczywiście psychologia i antropologia „rasy podhalańskiej”.

Romans z przesłaniem
W roku 1894 Le Bon wydał książkę Lois psychologiques de l’évolution des peuples, którą polski tłumacz, Julian Ochorowicz, uznał za „syntezę historii cywilizacji, opracowaną ze stanowiska psychologicznego”. W przekładzie Ochorowicza tytuł tej pracy – Psychologia rozwoju narodów – różni się od orygin...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI