Między ojcem a synem

Relacja między ojcem a dzieckiem jest wyjątkowa i szczególnie ważna, ponieważ kształtuje człowieka – ojciec powołuje do życia i wychowuje. Józef Augustyn SJ, autor m.in. Przewodnika po ojcostwie pisze, że to ojciec wprowadza dziec­ko w świat wartości, relacji międzyludzkich, pokazuje tradycje rodzinne, radość życia. Z kolei przegląd wyników badań dokonany przez prof. Kazimierza Pospiszyla wskazuje, że ojcowie mają wpływ na rozwój intelektualny, społeczny i moralny dziecka, jego stosunek do świata, system przekonań czy kształtowanie się potrzeby osiągnięć.

Ojciec pełni szczególną rolę w życiu syna. Pokazuje mu, co to znaczy być mężczyzną, uczy odpowiedzialności, konsekwencji, stanowczości. Prof. Jan Śledzianowski, autor książki Ach! Ten tata..., pisze, że ojciec „uobecnia się w budzącej się świadomości dziecka jako pierwszy przedstawiciel płci męskiej, później zaś staje się dla chłopca wzorem mężczyzny”. Im mocniej syn utożsamia się z ojcem, tym bardziej przejmuje jego postawy, sposób patrzenia na kobiety, związek, rodzinę. To, czy syn będzie chciał pójść w ślady ojca, zależy w dużej mierze od jego relacji z ojcem. Za kształt łączącej ich więzi emocjonalnej odpowiedzialny jest przede wszystkim ojciec, dlatego tak ważna jest jego obecność w życiu syna.

Ciałem nieobecni

Jakie są skutki braku ojca? To zależy od tego, jakie są przyczyny nieobecności ojca i jaki jest obraz „nieobecnego ojca”. Profesor Bronisław Mierzwiński, badający rolę mężczyzny w rodzinie, wyodrębnił trzy typy nieobecnych ojców: ojciec nieżyjący, ojciec, który porzucił rodzinę i nieznany ojciec.

Ważną rolę w kształtowaniu się u dziecka obrazu ojca nieżyjącego odgrywa matka, która może uczynić ojca „niejako żyjącym” w świadomości dziecka, opowiadając o
nim. Badania pokazują, że dzieci, które wyrosły bez ojca, często mają lepszy jego obraz i lepiej znają swego zmarłego ojca, niż dzieci, które żyły z tatą na co dzień. Wynikać to może z tendencji do idealizowania zmarłego ojca.

Inny obraz nieobecnego ojca mają dzieci samotnych i rozwiedzionych matek. Ojciec, który porzucił rodzinę czy też w ogóle jej nie założył, jawi się dziecku najczęściej negatywnie. W zależności od postawy matki wobec ojca i tego, w jaki sposób się o nim wyraża, dzieckiem mogą targać bardzo różne uczucia – od tęsknoty za ojcem, do nienawiści i satysfakcji, że już go nie ma.

Trzeci typ ojca nieobecnego to ojciec nieznany – dziecko nigdy o nim nie słyszało i nie miało okazji go poznać, więc nie posiada takiego punktu odniesienia, jakim jest nawet nieżyjący ojciec. Z trzech wymienionych typów ojciec nieznany najbardziej obciąża psychikę dziec­ka, ponieważ zostaje ono pozbawione nie tylko ojca, ale i jakiegokolwiek jego obrazu.

Duchem nieobecni

Nieobecność ojca w rodzinie może wywierać niekorzystny wpływ na rozwój i funkcjonowanie dziecka, jednak aby dziecko rozwijało się dobrze, nie wystarczy sama obecność ojca w rodzinie. Ważna jest jakość relacji z obecnym ojcem.

Profesor Maria Braun-Gałkowska wyróżnia cztery typy ojców obecnych: ojców nieobecnych psychicznie, ojców słabych, ojców „trujących” i ojców dobrych.
W rodzinie ojciec może być nieobecny psychicznie z różnych powodów. J...