Jak odkryć w pracy sens

Co robisz? Gdzie pracujesz? – to jedne z pierwszych pytań, jakie zadajemy nowo poznanym ludziom. Nic w tym dziwnego, przecież w pracy spędzamy większą część życia. Aktywność zawodowa wpływa na nasze życie osobiste i często stanowi ważną część naszej tożsamości. Charakter wykonywanej pracy pozwala stwierdzić, co jest dla nas ważne. Wszystko to sprawia, że środowisko pracy wydaje się wdzięcznym polem do badań psychologicznych. 

I rzeczywiście, niedawno pojawiły się wyniki interesujących badań nad wyjątkowym wymiarem naszej aktywności zawodowej – odnajdywaniem sensu w wykonywanej pracy. Wnioski płynące z tych badań jasno pokazują, że praca, która ma sens, jest korzystna i dla pracownika, i dla pracodawcy. Co więcej, odkryto sposoby, dzięki którym nawet osoby wykonujące żmudne zajęcia mogą nadać im znaczenie. – Codzienna harówka unieszczęśliwia wielu z nas, inni zmagają się z utratą zatrudnienia. Jak w tym wszystkim sprawić, by praca zmieniała nasze życie na lepsze? – prowokacyjnie pyta Michael F. Steger, profesor stosowanej psychologii społecznej na Colorado State University. 

(Nie)widzialne katedry

Odnalezienie sensu swojej pracy sprzyja pozytywnym zmianom – wynika z przeglądu badań dokonanego przez dr. Brenta Rosso, psychologa z Montana State University w 2010 roku. Ludzie, którym udała się ta sztuka, przejawiali silniejszą motywację i zaangażowanie, a praca przynosiła im więcej satysfakcji. Ich kariera szybciej się rozwijała, mieli poczucie zawodowego i osobistego spełnienia. Natomiast znacznie rzadziej przeżywali stres, zmniejszała się też liczba ich nieobecności w pracy. 

Niestety – jest też zła wiadomość: przekonanie, że nasza praca ma sens to raczej wyjątek niż reguła. Według ostatnich danych Instytutu Gallupa, tylko 30 proc. zatrudnionych angażuje się w swoją pracę. Innymi słowy, jest ona ich pasją i są oddani swoim firmom. Natomiast pozostałym 70 proc. pracowników praca albo jest obojętna, albo wręcz bardzo się starają, by się w nią nie zaangażować. Obojętni pracownicy wykonują swoje obowiązki „odtąd dotąd”, ale nie podchodzą do nich z entuzjazmem czy pasją. Z kolei osoby aktywnie niezaangażowane jasno komunikują, że dana praca unieszczęśliwia je – tracą w niej mnóstwo czasu albo krytykują to, co przygotowali ich współpracownicy. Tacy pracownicy zniechęcają innych do pracy i zrażają klientów, więc na efekty nie trzeba długo czekać. Instytut Gallupa szacuje, że rocznie kosztuje to firmy od 450 do 550 miliardów dolarów. 

Tymczasem, jak podkreśla Michael G. Pratt, profesor zarządzania i organizacji z Boston College, znamy różne strategie, które pomagają w poszukiwaniu sensu pracy. Na dowód przytacza starą przypowieść o trzech murarzach, którzy pracowali na wielkim placu budowy. Każdego z nich zapytano, czym się zajmuje. „Kładę cegłę przy cegle” – odparł pierwszy murarz. „Zarabiam parę groszy na godzinę” – rzekł drugi. Ale trzeci człowiek odpowiedział: „Buduję katedrę – dom Boga”. – Wszyscy nadali swej pracy jakieś znaczenie, ale tylko trzeci murarz widział jej sens. Wiedział bowiem nie tylko, co robi, ale i dlaczego – podkreśla prof. Pratt. 

To, co ma ogromne znaczenie dla jednego człowieka, innemu może wydać się błahe. Źródła, z których będziemy czerpać sens pracy, zależą zarówno od naszej kultury i statusu socjoekonomicznego,
jak i od tego, jak nauczono nas patrzeć na świat. Stypendium to dla naukowca potwierdzenie, że jego praca badawcza jest ważna. – Ale będzie ono miało nikłą wartość dla strażaka, który jest przekonany, że sednem jego pracy jest pomoc innym – przekonuje Pratt. 

Nikt nie angażuje się z własnej woli w wykonywanie czynności, które nie mają sensu. Dlatego ludzie na wiele sposobów starają się przypisać swojej pracy znaczenie – twierdzi prof. Pratt i doktoranci Douglas Lepisto i Camille Pradies na kartach wydanej w ubiegłym roku książki Purpose and Meaning in the Workplace (Cel i znaczenie w miejscu pracy). Niektórzy czerpią poczucie sensu nie z samej pracy, ale z faktu, że pozwala im ona utrzymać rodzinę czy rozwijać pozazawodowe pasje. Dla innych kluczowe jest przekonanie, że praca ich rozwija i dają z siebie wszystko. Z kolei osoby cechujące się orientacją na mistrzostwo, cieszą się z dobrze wykonanych obowiązków. Natomiast ludzie nastawieni na świadczenie usług mogą odwoływać się do przekonań i założeń, leżących u podstaw misji firmy. Jeszcze inni sens swej pracy upatrują w tym, że są częścią wspólnoty, tworzonej przez wszystkich pracowników.