4C – klucz psychicznej siły

Marzena Jankowska: Bohaterowie książki Michaeli Haas Niezniszczalni w niezwykły sposób poradzili sobie z trudnościami, jakie stanęły na ich drodze. Inni na ich miejscu poddaliby się, zwątpili. Dlaczego niektórzy doskonale radzą sobie ze stresem, presją i wyzwaniami, a inni tego nie potrafią?
Doug Strycharczyk: To zależy od odporności psychicznej – ona określa, w jaki sposób ludzie radzą sobie z trudnymi sytuacjami i presją. Niektórzy mimo wiedzy i kwalifikacji wiele tracą, gdy nie potrafią poradzić sobie ze stresorami. Osoby odporne psychicznie funkcjonują dużo lepiej w obliczu trudności, ponieważ nie dopuszczają ich zbyt blisko siebie, przykre sytuacje spływają po nich, jak po kaczce. Jednocześnie są zaangażowane w swoje zadania i biorą odpowiedzialność za swoje decyzje. Odporność psychiczną można porównać do odporności immunologicznej. Część z nas ma szczelną barierę i nawet jeśli wokół jest sporo bakterii i wirusów – nie choruje. Osoby pozbawione tej ochrony choroba rozkłada przy najmniejszym kontakcie z drobnoustrojem. Nazywamy je wrażliwymi. Warto pamiętać, że odporność psychiczna i wrażliwość nie są same w sobie bezwzględnie dobre lub złe. Potrzebujemy i jednych, i drugich. Z jednej strony dość trudno wyobrazić sobie wybitnego sportowca czy menedżera wysokiego szczebla odnoszącego duże sukcesy, który miałby wrażliwą konstrukcję psychiczną. Z drugiej zaś – niełatwo podać przykład artysty o twardej psychice.

Co jeszcze odróżnia osobę odporną psychicznie od wrażliwej?
Osoby odporne psychicznie wiedzą, że w życiu są dobre momenty, ale także gorsze, pełne porażek, rozczarowań i trudnych wyzwań. Dzięki swojemu nastawieniu mogą przewidzieć te sytuacje, a ich wewnętrzna siła sprawia, że są w stanie je przyjąć i poradzić sobie z nimi. Podchodzą do trudności z pozytywnym nastawieniem. Szybko przyjmują do wiadomości nawet poważną porażkę i idą naprzód, wyciągając wnioski z kolejnej lekcji. Rozumieją też, że często więcej można nauczyć się na błędach niż dzięki sukcesom.
Z kolei osoby wrażliwe psychicznie poczują każdą przeszkodę na swojej drodze. Trudności i porażki wytrącają je z równowagi. Dużo trudniej jest im pozbierać się po upadku i są mniej optymistycznie nastawione do nowych możliwości. Prawdopodobnie będą miały też trudności z tym, jak efektywnie radzić sobie z przeciwnościami. Osoby wrażliwe psychicznie wszystko przeżywają głęboko i często zamartwiają się, podczas gdy odporni psychicznie żyją i działają. Na przykład, jeśli przyjrzymy się, w jaki sposób reagujemy na wyzwania, co jest częścią składową odporności psychicznej, to możemy dostrzec, że osoby wrażliwe unikają ryzyka, robienia nowych rzeczy i wychodzenia poza swoją strefę komfortu.

W efekcie, unikając ryzyka, tym bardziej się go obawiają...
Tak, bowiem nie dają sobie szansy na naukę. Natomiast osoby odporne psychicznie mogą często podejmować zbyt duże ryzyko i za daleko wychodzić ze swojej strefy komfortu. Poza tym jeśli nie są w pełni świadome siebie, to z doświadczeń, w których uczestniczą, mogą nie wynieść żadnych korzyści. Zatem to, czy odporność psychiczna okaże się siłą, czy słabością, zależy w dużej mierze od naszej świadomości i zdolności do refleksji.

Badacze od dawna zauważali znaczenie właściwości, które czynią nas niezniszczalnymi i sprawiają, że nie poddajemy się życiowym burzom. Mówiono o rezyliencji, o twardości psychicznej... Czym różni się od nich odporność psychiczna?
Można powiedzieć, że mamy do czynienia z ewolucją koncepcji. Rezyliencja to umiejętność dochodzenia do siebie po porażce, szczególnie ważna w sporcie, w biznesie, ale też w codziennym życiu. Polega na umiejętności korzystania z tak zwanych czynników chroniących – takich jak regulacja emocji, kontrolowanie impulsów, analiza przyczyn, poczucie skuteczności, realistyczny optymizm, empatia, otwartość. Większość z nich w sposób oczywisty łączy się z odpornością psychiczną.
Z kolei twardość psychiczna osłabia – jak pokazuje wiele badań – szkodliwy wpływ stresu. Zgodnie z koncepcją Suzanne Kobasy składa się ona z trzech...