Wątpliwe badania

Laboratorium psychologia jako nauka

Międzynarodowy zespół ekspertów powtórzył 100 badań psychologicznych i stwierdził, że tylko co trzeci eksperyment daje ten sam wynik. Gdy w sierpniu na łamach czasopisma „Science” pojawił się raport z tych badań, wśród psychologów rozgorzała dyskusja.

Odtwarzalność badań jest cechą, która definiuje każdą dziedzinę nauki. Również psychologię. Wiarygodność twierdzeń naukowych nie powinna wynikać ze statusu osoby, która je wygłasza, ale z możliwości ich powtórzenia w przyszłości i uzyskania podobnych rezultatów. Często o wyniku powtórzonych badań decyduje przypadek lub błąd, który wkrada się w procedurę badawczą. Może on dotyczyć doboru badanej grupy czy wady narzędzia badawczego.

W największym projekcie dotyczącym replikacji badań psychologicznych profesor Brian Nosek z University of Virginia, specjalizujący się w psychologii społecznej, poznaniu społecznym i metodologii, wraz z 269 badaczami z całego świata ponownie przeprowadził 100 badań psychologicznych (opublikowanych w 2008 roku). Wybrano je z trzech znaczących czasopism naukowych: „Psychological Science”, „Journal of Personality and Social Psychology” i „Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition”. Analizy zespołu prof. Noseka wykazały ułomność wielu badań. Tylko część z nich (30 proc.) udało się powtórzyć z analogicznymi rezultatami. W przypadku pozostałych próba zreplikowania wyników zakończyła się niepowodzeniem.

Stawia to pod znakiem zapytania procedurę i wartość metodologiczną niektórych badań psychologicznych. Naukowcy są jednak dalecy od podważania znaczenia eksperymentów. Nawet jeśli niektóre z nich przy powtórzeniu nie dają tych samych wyników, niekoniecznie oznacza to, że pierwsze badanie było nieprawidłowo przeprowadzone. Takie twierdzenie byłoby nadużyciem. Trzeba zwrócić uwagę, że chociaż w replikacjach próbowano jak najdokładniej odtworzyć pierwotne warunki badania (np. użyto oryginalnych materiałów) i starano się kontrolować inne zmienne, które mogłyby zakłócić przebieg badania, to i tak mogły wystąpić nieoczekiwane czynniki mające wpływ na wyniki.
Skupianie się tylko na odtwarzalności badań podważałoby ich sens. Każda dziedzina nauki musi pozwolić sobie na falstart, gdyż jest to jedyny sposób na jej rozwój.

Artykuł z badań można przeczytać na: www.sciencemag.org/content/349/6251/aac4716.full.
Daria Grabda

>> Nauka i pseudonauka
Dlaczego tak mały odsetek badań udało się zreplikować? Aby to zrozumieć, trzeba wpierw odpowiedzieć na pytanie: Co tak naprawdę odróżnia wiedzę naukową od nienaukowej? Do tej drugiej odwołują się wróżbici czy autorzy harlekinów naukowych, np. o zamianie żab w księżniczki czy o ustawieniach rodzinnych.

Prof. dr hab. Jerzy Brzeziński
jest psychologiem, specjalizuje się w metodologii psychologii, diagnostyce psychologicznej, psychologii ilościowej oraz psychometrii. Członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Od wielu lat jest dyrektorem Instytutu Psychologii UAM.
Napisał wiele prac na temat metodologii badań psychologicznych, m.in. Metodologia badań psychologicznych i Badania eksperymentalne w psychologii i pedagogice.

Od wiedzy pretendującej do miana naukowej oczekuje się, że będzie ona intersubiektywnie komunikowalna i intersubiektywnie sprawdzalna, czyli może być wytworzona przez innych badaczy, gdy zechcą powtórzyć oryginalne badanie.

Badanie zasługuje na miano naukowego, jeżeli można je – odtwarzając pierwotne (oryginalne) warunki, w których zostało przeprowadzone (tj. charakterystyka osób, które wzięły w nim udział, charakterystyka sytuacji badawczej, aparatura, narzędzia pomiarowe, procedury statystyczne itp.) – powtórzyć i uzyskać zbliżone wyniki. Zbliżone, nie takie...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI